Ο καύσωνας του καλοκαιριού, σε συνδυασμό με την απουσία βροχών ακόμη και στο πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου, έχει περιορίσει την παρουσία των γευστικών θησαυρών
Λίγες ημέρες έπειτα από κάθε βροχή, ειδικά αν είναι φθινόπωρο ή άνοιξη, στα βουνά της Θεσσαλίας αρχίζει ένα ιδιότυπο κυνήγι. Οι φίλοι των άγριων μανιταριών αναζητούν πολύτιμους γευστικούς -και όχι μόνο- θησαυρούς, έχοντας συνήθως πολλές επιλογές στη διάθεσή τους. Βέβαια, η διαρκής, έντονη ζέστη του καλοκαιριού, σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ανομβρία, κάνει δύσκολο το έργο των μανιταροκυνηγών, αφού και τα βουνά έχουν επηρεαστεί απ’ όλη την κατάσταση, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα μανιτάρια.
- Του Χρυσόστομου Τριμμη
«Είναι η χειρότερη χρονιά μέχρι τώρα, όπως εξελίσσεται, για τα άγρια μανιτάρια, με το όλο σκηνικό να έχει διαμορφωθεί από την παρατεταμένη ξηρασία και την έλλειψη βροχής» αναφέρει στον «Ε.Α.» ο πρόεδρος του συλλόγου μανιταρόφιλων Θεσσαλίας Στέργιος Μίχος. Οπως επισημαίνει: «Είχαμε μια μικρή καρποφορία τέλη Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου, με κάποιες βροχές που είχαμε εκείνη την περίοδο, αλλά από εκεί και μετά όμως έχουμε μεγάλο πρόβλημα». Μάλιστα, διευκρινίζει ότι σε κάποιες περιοχές της ανατολικής Θεσσαλίας, όπως στο Πήλιο, που είχε κάποιες περισσότερες βροχές, καταγράφεται κάποια παραγωγή. Αλλά στις υπόλοιπες περιοχές υπάρχει πρόβλημα.
Σύμφωνα με τον κ. Μίχο, η έλλειψη αφορά την πλειονότητα των ειδών των μανιταριών, εκτός από κάποια που θεωρούνται σαρκοβόρα, που εμφανίζονται πάνω στα δέντρα και στις ρίζες τους. «Ολα τα άλλα είδη μανιταριών όμως είναι πολύ επηρεασμένα. Περιμένουμε βροχές για να έχουμε καρποφορία άγριων μανιταριών, αλλά αυτές θα πρέπει να συνοδεύονται και από ήπιες θερμοκρασίες» σημειώνει ο κ. Μίχος. «Βέβαια, ελπίζουμε ότι αυτή η κατάσταση θα είναι πρόσκαιρη. Η κατάσταση στα βουνά δείχνει να είναι γενικά καλή. Μπορεί του χρόνου να έχουμε τέτοια καρποφορία, που να υπερκαλύπτει το ενδιαφέρον των μανιταρόφιλων. Ειδικά από τη στιγμή που λένε ότι φέτος δεν θα έχουμε ήπιο χειμώνα, ελπίζουμε σε μία καλύτερη κατάσταση στη συνέχεια» συμπληρώνει ο πρόεδρος των μανιταρόφιλων Θεσσαλίας.
Προσοχή στη συλλογή
Τι θα πρέπει να προσέχουν, όμως, αυτοί που θέλουν και προχωρούν σε συλλογή μανιταριών; Κινδυνεύουν από άτακτη και άτσαλη συλλογή, όπως τα ελληνικά ορεινά βότανα, η ποσότητα των οποίων τείνει να εκμηδενιστεί από κακές πρακτικές συλλογής; Ο κ. Μίχος εξηγεί ότι θέλουν και τα μανιτάρια την προσοχή τους. «Η συλλογή άγριων μανιταριών γίνεται με ξερίζωμα των καρπών, αλλά αυτή θα πρέπει να γίνεται με ήπιο τρόπο και όχι βίαια, για να μην επηρεαστεί το μυκήλιο» αναφέρει χαρακτηριστικά, όπου το μυκήλιο φυτικό μέρος ενός μύκητα, που αποτελείται από μια διακλαδωτή μάζα, με νηματώδη υφή, υπογείως, είναι στην ουσία αυτό που δίνει ως καρπό το μανιτάρι.
Μάλιστα, λέγεται ότι ένα μυκήλιο μπορεί να φτάσει στα 400 μ. μήκος εντός του εδάφους, ενώ η μεγαλύτερη αποικία βρέθηκε στο Ορεγκον των ΗΠΑ, ηλικίας 2.200 ετών, με έκταση 9,7 τ. χλμ.! «Το μυκήλιο δεν είναι και το πιο ανθεκτικό και ειδικά σε περιοχές που υπάρχει έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα παθαίνει ζημιά. Ακόμα και με τις πεζοπορίες μπορεί να πάθει ζημιά. Βέβαια, κάποια μανιτάρια δεν επηρεάζονται, κάποια άλλα όμως είναι πιο ευαίσθητα» προσθέτει ο κ. Μίχος.
Ιδανική η Θεσσαλία
Πάντως, ο ίδιος επισημαίνει ότι η περιοχή της Θεσσαλίας είναι από τις πλέον ιδανικές για την ανάπτυξη των άγριων μανιταριών. «Τα κλιματολογικά δεδομένα της Θεσσαλίας στην καθιστούν ιδανική περιοχή για άγρια μανιτάρια. Εχει καταγραφεί και μεγάλη ποικιλία και ποσότητα και ποιότητα. Πήλιο, Κίσσαβος, Ολυμπος, Χάσια, Αντιχάσια, Περτούλι και άλλα σημεία είναι παράδεισος» αναφέρει ο πρόεδρος των μανιταρόφιλων Θεσσαλίας. Η γεωγραφική της θέση και η ποικιλομορφία του τοπίου, σε συνδυασμό από δάση, οροπέδια και ποταμούς, προσφέρει ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη μανιταριών.
Η ποικιλία των κλιματικών συνθηκών και των τύπων εδάφους (από τα υγρά και σκιερά μέρη μέχρι τα πιο ξηρά, πετρώδη σημεία) δημιουργούν ένα ιδανικό περιβάλλον για πολλά είδη. Αλλωστε, η περιοχή φιλοξενεί όχι μόνο βρώσιμα αλλά και σπάνια ή ενδημικά είδη μανιταριών, κάτι που ενισχύει τη βιοποικιλότητα της περιοχής. Γι’ αυτό και στη Θεσσαλία υπάρχει παράδοση στη συλλογή άγριων μανιταριών, η οποία έχει περάσει από γενιά σε γενιά. Πολλές τοπικές κοινότητες γνωρίζουν τη σωστή ταυτοποίηση και διαχείριση των μανιταριών, ενώ τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για τη γαστρονομική τους χρήση σε τοπικές κουζίνες και φεστιβάλ.
Θησαυροί των ελληνικών δασών
Η Ελλάδα είναι μια χώρα γνωστή για τη βιοποικιλότητά της και την πλούσια φυσική της κληρονομιά και ένας από τους θησαυρούς της είναι τα άγρια μανιτάρια στους ορεινούς όγκους, που από τα αρχαία χρόνια υπήρξαν μέρος της ελληνικής γαστρονομικής παράδοσης, ενώ σήμερα προσελκύουν ολοένα και περισσότερους λάτρεις της φύσης και της γεύσης. Η Ελλάδα φιλοξενεί πάνω από 3.000 είδη μανιταριών, από τα οποία αρκετά είναι βρώσιμα και περιζήτητα. Τα πιο γνωστά είδη περιλαμβάνουν το βασιλικό μανιτάρι (Boletusedulis), τη σπάνια κανθαρίσκο (Cantharelluscibarius) και το απολαυστικό κίτρινο μορχέλι (Morchellaesculenta).
Πολλά από αυτά τα μανιτάρια φύονται στα πλούσια σε οργανική ύλη εδάφη των ορεινών περιοχών της Ηπείρου, της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας και της Πελοποννήσου, με τη διαθεσιμότητά τους να αλλάζει ανάλογα με την εποχή και τις κλιματικές συνθήκες. Τα άγρια μανιτάρια αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία για την οικονομία των τοπικών κοινοτήτων. Η συλλογή και η πώλησή τους αποτελούν πηγή εισοδήματος για πολλούς κατοίκους, κυρίως σε περιοχές που πλήττονται από την ανεργία. Σημαντικές διοργανώσεις, όπως οι Γιορτές Μανιταριών στα Γρεβενά και στην Καστοριά, προσελκύουν επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, προβάλλοντας τις τοπικές γεύσεις και προωθώντας τον αγροτουρισμό. Εξάλλου, προσφάτως (αρχές Οκτωβρίου) πραγματοποιήθηκε η 9η Γιορτή μανιταριού στο Σκλήθρο Αγιάς Λάρισας, που διοργάνωσε ο τοπικός πολιτιστικός εξωραϊστικός σύλλογος σε συνεργασία με τον Σύλλογο Μανιταρόφιλων Θεσσαλίας και με την υποστήριξη της Περιφέρειας Θεσσαλίας και του Δήμου Αγιάς.
Τα άγρια μανιτάρια της Ελλάδας είναι πολύτιμα όχι μόνο για τη μοναδική τους γεύση, αλλά και για τα θρεπτικά συστατικά τους. Είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνες (ιδίως Β και D), μεταλλικά στοιχεία και αντιοξειδωτικά. Ερευνες δείχνουν ότι τα μανιτάρια διαθέτουν ιδιότητες που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και μειώνουν τον κίνδυνο ορισμένων ασθενειών. «Λέγεται μάλιστα ότι τα ελληνικά μανιτάρια είναι πιο γευστικά, όπως και σε άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου που βρέχονται από τη Μεσόγειο, σε σχέση με τις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Μίχος.
«Αν δεν είμαι βέβαιος, το αφήνω»
Η συλλογή άγριων μανιταριών αποτελεί μια δημοφιλή δραστηριότητα, ωστόσο, παρά τη γοητεία της, η συλλογή μανιταριών μπορεί να κρύβει σοβαρούς κινδύνους, καθώς αρκετά είδη είναι δηλητηριώδη και δυνητικά επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία και δεν έχουν λείψει περιστατικά τραγικών θανάτων… «Για μια ασφαλή και υπεύθυνη συλλογή απαιτούνται γνώση και τήρηση συγκεκριμένων μέτρων ασφαλείας. Οι αρχάριοι συλλέκτες καλό είναι να συνοδεύονται από έμπειρους συλλέκτες ή μυκητολόγους, που γνωρίζουν τα βρώσιμα και μη βρώσιμα είδη. Ακόμα και μικρές διαφορές στο χρώμα ή στο σχήμα μπορεί να κρύβουν κινδύνους και η παρουσία ειδικού μειώνει την πιθανότητα σφάλματος» σημειώνει ο πρόεδρος των μανιταρόφιλων Θεσσαλίας.
Η γνώση είναι το πρώτο βήμα για ασφαλή συλλογή. Προτού επιχειρήσει κάποιος να συλλέξει μανιτάρια, είναι απαραίτητο να γνωρίζει, να διακρίνει τα βρώσιμα από τα τοξικά είδη. Πολλά δηλητηριώδη μανιτάρια μοιάζουν αρκετά με τα βρώσιμα και μπορούν εύκολα να προκαλέσουν σοβαρές δηλητηριάσεις. Η παρακολούθηση σεμιναρίων, η συμβουλή ειδικών ή και η χρήση πιστοποιημένων οδηγών αναγνώρισης ειδών μπορούν να προσφέρουν τις βασικές γνώσεις για ασφαλή συλλογή. Επίσης, η συλλογή μανιταριών απαιτεί συγκεκριμένο εξοπλισμό για να γίνει με ασφάλεια και να διασφαλίζεται η προστασία τόσο του συλλέκτη όσο και του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, τα μανιτάρια πρέπει να συλλέγονται σε καλάθια που επιτρέπουν τον αερισμό και διατηρούν τη φρεσκάδα τους, ενώ παράλληλα αφήνουν τα σπόρια να διασκορπίζονται, βοηθώντας έτσι στη φυσική αναγέννηση του οικοσυστήματος.
Παράλληλα, αν κάποιος δεν είναι απόλυτα βέβαιος για την ταυτότητα ενός μανιταριού, πρέπει να αποφύγει τη συλλογή του. Η προσέγγιση «αν δεν είμαι βέβαιος, το αφήνω» είναι βασικός κανόνας, καθώς μερικά τοξικά μανιτάρια μπορεί να είναι θανατηφόρα ακόμα και σε μικρές ποσότητες, όπως το Amanita phalloides (γνωστό και ως «πράσινο σατανάκι»).
Ακόμα και στις λαϊκές…
Η εμπορική εκμετάλλευση των άγριων μανιταριών έχει πλέον αναπτυχθεί αρκετά και μπορεί να βρει κάποιος τέτοια προϊόντα ακόμα και σε λαϊκές αγορές της Αθήνας.
Τιμές για «δυνατά» πορτοφόλια
Η τιμή τους, ανάλογα το είδος, μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 40 ευρώ το κιλό, ενώ, αν πρόκειται για αποξηραμένα, μπορεί να φτάσει και τα 250 ευρώ το κιλό!
Περιορισμένη η αναζήτηση τρούφας
Αν και η ορεινή Θεσσαλία διαθέτει και ποσότητες τρούφας, μέχρι στιγμής λίγοι είναι αυτοί που την αναζητούν, ενώ το κυνήγι της απαιτεί γνώσεις, αλλά και ειδικά σκυλιά!
