Το τσάι του βουνού είναι ένα από τα πιο παραδοσιακά και αγαπημένα βότανα στην Ελλάδα. Ονομάζεται και σιδηρίτης, από το αρχαίο «σίδηρος», επειδή πίστευαν ότι βοηθάει στην επούλωση από πληγές που προκαλούσαν σιδερένια όπλα!
ΤΟΥ Νικόλαου Μαγγίνα, δασολόγου
Είναι φυτό αυτοφυές, που φύεται σε μεγάλα υψόμετρα, πάνω από 1.000 μέτρα, σε βραχώδεις και δύσβατες περιοχές. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες, ανάλογα με την περιοχή. Το βρίσκουμε κυρίως στην Ηπειρο, στην Πίνδο, στον Ολυμπο, στον Ταΰγετο και στην Κρήτη (γνωστό ως μαλοτήρα). Το τσάι του βουνού έχει αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και τονωτική δράση.
Παραδοσιακά θεωρείται ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, καταπραΰνει το κρυολόγημα και τον βήχα, βοηθά στην πέψη, έχει χαλαρωτικές ιδιότητες και καταναλώνεται κυρίως ως έγχυμα (αφέψημα), μόνο του ή με μέλι και λεμόνι. Χρησιμοποιείται επίσης και σε αρωματικά μείγματα βοτάνων. Τα τελευταία χρόνια, με την παγκόσμια στροφή προς τα φυσικά προϊόντα και τα superfoods, το ελληνικό τσάι του βουνού έχει γνωρίσει σημαντική αναγνώριση και εκτός Ελλάδας.
Το τσάι του βουνού είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Διοσκουρίδης, ο πατέρας της φαρμακολογίας, το αναφέρει στα έργα του ως «σιδηρίτης», επειδή το χρησιμοποιούσαν για την επούλωση τραυμάτων από σιδερένια όπλα. Ηταν πολύτιμο για τους ορεσίβιους πληθυσμούς, που το συνέλεγαν από τις κορυφές των βουνών και το φύλαγαν ως φάρμακο για τον χειμώνα. Στην Κρήτη το αποκαλούν «μαλοτήρα», από τις ιταλικές λέξεις male (αρρώστια) και tirare (τραβάω), δηλαδή «αυτό που τραβάει την αρρώστια».
Σήμερα θεωρείται σύμβολο της ελληνικής φύσης και ένα από τα πιο γνωστά παραδοσιακά ελληνικά βότανα. Παραδοσιακά το τσάι του βουνού συλλεγόταν από άγρια φυτά στα βουνά, αλλά πλέον καλλιεργείται και συστηματικά για να προστατευθεί η φυσική του ισορροπία. Προτιμά πετρώδη, καλά στραγγιζόμενα εδάφη, με υψόμετρο συνήθως πάνω από 800-1000 μέτρα. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερο πότισμα. Είναι ανθεκτικό φυτό, αλλά χρειάζεται ήλιο και καθαρό αέρα. Συλλέγεται το καλοκαίρι, όταν το φυτό βρίσκεται σε πλήρη άνθιση, και ξηραίνεται φυσικά σε σκιερό μέρος για να διατηρήσει τα αιθέρια έλαιά του. Η καλλιέργειά του κερδίζει έδαφος, καθώς υπάρχει αυξημένη ζήτηση από το εξωτερικό για οργανικό τσάι του βουνού.
Για την καλύτερη απόλαυση, αρκεί ένα απλό, αλλά σωστό βράσιμο: λίγα κλαδάκια σε βραστό νερό, σιγόβρασμα για 3-5 λεπτά και λίγη αναμονή για να απελευθερώσει το γεμάτο άρωμά του και τις ευεργετικές του ιδιότητες. Με μέλι και λεμόνι γίνεται ιδανικό ρόφημα για τις κρύες μέρες, ενώ παγωμένο είναι εξαιρετικό δροσιστικό ποτό για το καλοκαίρι.
Το τσάι του βουνού δεν περιορίζεται μόνο στο φλιτζάνι! Μπορεί να δώσει αρωματική ένταση σε μαρινάδες για κρέατα, να αρωματίσει σάλτσες και σιρόπια για γλυκά ή να προσφέρει μια γευστική νότα σε κοκτέιλ και αρτοποιήματα.
Στον χώρο της ομορφιάς και της ευεξίας, χρησιμοποιείται σε τονωτικές λοσιόν για το πρόσωπο, σε φυσικές μάσκες για κουρασμένα μάτια και σε αρωματικά μπάνια, που χαρίζουν χαλάρωση και αναζωογόνηση. Οι αντιοξειδωτικές του ιδιότητες το καθιστούν αγαπημένο συστατικό και για φυσικά καλλυντικά.
Το τσάι του βουνού είναι πολλά περισσότερα από ένα απλό βότανο. Είναι κομμάτι της ελληνικής παράδοσης, ένας φυσικός θησαυρός που μας συνδέει με τη γη μας και τις ρίζες μας. Στις καθημερινές στιγμές απόλαυσης ή στις στιγμές που αναζητούμε ευεξία, το τσάι του βουνού έρχεται πάντα να μας θυμίσει τη σοφία της φύσης. Για τις ελληνικές επιχειρήσεις και τους παραγωγούς το τσάι του βουνού αποτελεί ένα προϊόν-πρεσβευτή της χώρας στο εξωτερικό.
Οι επιχειρήσεις που επενδύουν σήμερα στην οργανωμένη καλλιέργεια, στην εξαγωγική στρατηγική και στις σύγχρονες μορφές προβολής τους έχουν μπροστά τους ένα πεδίο διεθνούς ανάπτυξης. Με στοχευμένη προώθηση και σωστή τοποθέτηση στην αγορά, το ελληνικό τσάι του βουνού μπορεί να κερδίσει ακόμη μεγαλύτερο μερίδιο στην παγκόσμια σκηνή του wellness, της γαστρονομίας και των φυσικών καλλυντικών.
Το τσάι του βουνού είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα παραδοσιακό ρόφημα. Είναι μια ευκαιρία για την Ελλάδα να αναδείξει το φυσικό της πλούτο, να ενισχύσει την εξαγωγική της δραστηριότητα και να κατακτήσει νέες αγορές, που αναζητούν αυθεντικότητα, ποιότητα και βιωσιμότητα. Η Ελλάδα έχει το πλεονέκτημα. Απομένει να το αξιοποιήσει.
Στόχος των επιτηδείων ο φυσικός πλούτος της Ελλάδας
Οι ελληνικές ορεινές περιοχές, γνωστές για τη σπάνια φυσική τους ομορφιά και τον πλούτο των αρωματικών φυτών τους, βρίσκονται τα τελευταία χρόνια στο στόχαστρο παράνομων δραστηριοτήτων. Μεγάλες ποσότητες άγριου τσαγιού του βουνού (σιδηρίτης) συλλέγονται παράνομα από οργανωμένα κυκλώματα, στα οποία συμμετέχουν κατά κύριο λόγο αλλοδαποί, κυρίως Αλβανοί υπήκοοι, που δρουν χωρίς άδειες και με απροκάλυπτο τρόπο. Η ζήτηση για το ελληνικό τσάι του βουνού στις διεθνείς αγορές έχει αυξηθεί κατακόρυφα, γεγονός που έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον επιτηδείων, που εκμεταλλεύονται τη φυσική αφθονία της χώρας. Σε πολλές περιπτώσεις, οι ομάδες αυτές εισέρχονται σε προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura, προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές στο οικοσύστημα. Η αλόγιστη και μαζική συλλογή στερεί από την τοπική κοινωνία και τους νόμιμους παραγωγούς πολύτιμο φυσικό κεφάλαιο, ενώ διαταράσσει την ισορροπία του περιβάλλοντος. Παρά τις προσπάθειες των αρμόδιων Αρχών και τις αυστηρές νομοθετικές προβλέψεις, το φαινόμενο συνεχίζει να προκαλεί ανησυχία. Η παράνομη συλλογή βοτάνων αποτελεί ποινικό αδίκημα, ωστόσο οι απομακρυσμένες τοποθεσίες και οι εκτεταμένες ορεινές εκτάσεις δυσκολεύουν τον πλήρη έλεγχο. Η κατάσταση έχει πάρει τόσο μεγάλη έκταση που δεν πρόκειται πια για μεμονωμένες πράξεις, αλλά για καλά οργανωμένο λαθρεμπόριο, με τεράστια κέρδη στην παγκόσμια αγορά βοτάνων.
Τα ελληνικά βότανα, όπως το τσάι του βουνού (Sideritis), η ρίγανη, το θυμάρι και η μολόχα, φημίζονται για τις μοναδικές τους ιδιότητες και χρυσοπληρώνονται στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στην Ευρώπη και την Ασία. «Αν δεν δράσουμε άμεσα, σε λίγα χρόνια δεν θα έχει απομείνει τίποτα. Θα κοιτάμε τα βουνά μας άδεια και θα κλαίμε» προειδοποιούν κατά καιρούς οι ακρίτες μας. Το οργανωμένο πλιάτσικο των ελληνικών βουνών από αδίστακτους λαθροσυλλέκτες δεν είναι απλώς ένα οικολογικό έγκλημα. Είναι επίθεση στην οικονομία, στην παράδοση και την εθνική αξιοπρέπεια.
Η Ελλάδα έχει το πλεονέκτημα, αρκεί να το αναδείξει
Για να αξιοποιηθεί πλήρως η εξαγωγική δυναμική του ελληνικού τσαγιού του βουνού, προτείνονται στοχευμένες κινήσεις: Δημιουργία συνεργιών μεταξύ παραγωγών και εξαγωγικών εταιρειών. Στοχευμένη καλλιέργεια για υψηλής ποιότητας και πιστοποιημένα προϊόντα. Επενδύσεις σε σύγχρονες premium συσκευασίες και branding. Η εικόνα του προϊόντος στις διεθνείς αγορές παίζει καθοριστικό ρόλο. Ανάπτυξη νέων προϊόντων με βάση το τσάι του βουνού, όπως έτοιμα κρύα ροφήματα, blended τσάγια, καλλυντικά και διατροφικά συμπληρώματα. Συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις τροφίμων, ποτών και καλλυντικών. Η φυσική παρουσία στις εκθέσεις-κλειδιά (SIAL, Biofach, Anuga, Natural & Organic Products Europe) ανοίγει δίαυλους συνεργασίας. Ψηφιακό marketing και εξωστρέφεια μέσω e-commerce. Στόχευση σε αγορές με αυξημένο ενδιαφέρον για premium βοτανικά προϊόντα. Στα χέρια των σωστών παραγωγών, εξαγωγέων και επιχειρηματιών, μπορεί να εξελιχθεί σε δυνατό όχημα εξωστρέφειας για τη χώρα, ενισχύοντας την εικόνα της Ελλάδας ως τόπο ευεξίας, αυθεντικής γαστρονομίας και φυσικού πλούτου. Το μέλλον του ελληνικού τσαγιού του βουνού δεν είναι απλώς ελπιδοφόρο, είναι εξαιρετικά υποσχόμενο. Η αγορά ζητά αυθεντικότητα. Οι καταναλωτές ζητούν ποιότητα. Το τσάι του βουνού τα προσφέρει και τα δύο. Τώρα είναι η στιγμή να επενδύσουμε σε αυτό το προϊόν υψηλής προστιθέμενης αξίας, να ενισχύσουμε την εξαγωγική μας παρουσία και να τοποθετήσουμε την Ελλάδα στον παγκόσμιο χάρτη του wellness και της γαστρονομίας. Η ευκαιρία είναι μπροστά μας – αρκεί να την αρπάξουμε. Από την καρδιά της ελληνικής φύσης απευθείας στις καρδιές των καταναλωτών σε όλο τον κόσμο. Το τσάι του βουνού είναι κάτι περισσότερο από ένα ρόφημα: είναι η γεύση, το άρωμα και η ψυχή της Ελλάδας. Με στρατηγική και όραμα, μπορούμε να κάνουμε το τσάι του βουνού τον επόμενο παγκόσμιο πρεσβευτή της ελληνικής αυθεντικότητας. Οπου το κράτος απουσιάζει, το κενό το καλύπτει η ανομία. Και η Ελλάδα, με τα βουνά της γυμνά και τις τοπικές κοινωνίες σε απόγνωση, δεν έχει την πολυτέλεια να μείνει γυμνή και από τη δύναμη της προστασίας της.
