Η Κίνα είναι η κύρια χώρα εξαγωγής νοθευμένου προϊόντος αλλά το ταξίδι προς την ΕΕ νομιμοποιείται από χώρες που λειτουργούν ως «μεσολαβητές», όπως παλαιότερα η Βουλγαρία και αυτήν την περίοδο η Ουκρανία.
Για τη νοθεία του μελιού και πιθανές λύσεις του προβλήματος συνομιλήσαμε με τον Γεώργιο Γκόρα, Επίκουρο Καθηγητή στο Εργαστήριο Σηροτροφίας- Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και τον Βασίλη Ντούρα, τέως Πρόεδρο της Ομοσπονδίας Μελισσοκόμων Ελλάδας.
Οι έλεγχοι είναι δύκολοι. Τι θα μπορούσε να αποτρέψει τη νοθεία του μελιού πριν φτάσουμε σε αυτούς;
Βασίλης Ντούρας: Δεδομένου ότι είναι πολύ δύσκολο να γίνει δειγματοληπτικός έλεγχος, η σωστότερη λύση είναι ο διοικητικός έλεγχος μέσα από το σύστημα εισροών – εκροών. Αν γνωρίζουμε τον όγκο του εισαγόμενου μελιού και συγχρόνως καθιερώσουμε ένα σήμα για το ελληνικό μέλι, τότε οι εταιρείες θα είναι υποχρεωμένες να διαχωρίσουν το προϊόν στο ράφι. Από εκεί και πέρα, αν ο καταναλωτής κατανοήσει με τη σωστή ενημέρωση τους κινδύνους του εισαγόμενου μελιού, είναι πολύ πιθανό να επιλέξει το ελληνικό. Οι επιχειρήσεις θα είναι έτσι “υποχρεωμένες” να αγοράζουν περισσότερο ελληνικό μέλι στην τιμή που πουλάει ο Έλληνας μελισσοκόμος, η οποία είναι κατά μέσο όρο 4,5 ευρώ ανά κιλό, αντί του εισαγόμενου μελιού με τιμή σχεδόν 1,5 ευρώ ανά κιλό. Είναι αξιοσημείωτο ότι το 80% από τη συνολική ποσότητα των 35 έως 40 χιλιάδων τόνων του ελληνικού μελιού που διατίθεται στην αγορά, πωλείται σήμερα χέρι με χέρι.
Γιατί δεν εντοπίζουμε το νοθευμένο μέλι, ώστε να το απομακρύνουμε στη συνέχεια από την αγορά;
Γεώργιος Γκόρας: Η νοθεία του μελιού έχει λάβει πλέον παγκόσμιες διαστάσεις, με ένα πολύ καλά οργανωμένο σύστημα που περιλαμβάνει τις χώρες εξαγωγής, τα σημεία εισόδου σε κάθε χώρα, τα εργαστήρια αναλύσεων αλλά και τους νομοθέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επομένως, ο έλεγχος είναι εξαιρετικά δύσκολος, γιατί τα περιστατικά είναι πάρα πολλά.
Επιπλέον, υπάρχουν πλέον τρόποι νοθείας που κάνουν πολύ δύσκολο τον εντοπισμό του νοθευμένου προϊόντος. Για παράδειγμα τα φίλτρα ρητίνης είναι σε θέση να συγκρατήσουν ουσίες που έχουν προκύψει από την «κακοποίηση» του μελιού όπως είναι αντιβιοτικά, φυτοπροστατευτικές ουσίες, ουσίες που παράγονται μετά τη θέρμανση του μελιού κ.α. Τα φίλτρα αυτά αφαιρούν παράλληλα και γυρεοκόκκους οι οποίοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο για τον εντοπισμό της γεωγραφικής προέλευσης.
Εν ολίγοις, μιλάμε για ένα μέλι που μετά το φιλτράρισμα, είναι πλέον μια γλυκαντική ύλη που δεν θα μπορούσε να διακινηθεί ως μέλι σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία 2001/110ΕΚ και 2024/1438ΕΕ.
Οπότε λογικά κάποιος ανοίγει την πόρτα στο νοθευμένο μέλι;
Γεώργιος Γκόρας: Σε αυτό το ερώτημα είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική μια έρευνα της ΕΕ που δημοσιοποιήθηκε στο πρώτο μισό του 2023, η οποία έχει τίτλο «From the hives». Κατά την έρευνα αυτή, συλλέχθηκαν 320 δείγματα μελιού από συνοριακούς σταθμούς 16 κρατών μελών της ΕΕ, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Από τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής, προέκυψε η ιδιαίτερα ανησυχητική πληροφορία πως για το σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών, κατά μέσο όρο το 75%, αυτών ήταν νοθευμένα μέλια!
Τα μέλια που εισάγονται θα μπορούσαν να εντοπιστούν και να χαρακτηριστούν ως μη κανονικά όπως έγινε και στην εν λόγω έρευνα, αν στους συνοριακούς σταθμούς υπήρχε ο κατάλληλος εξοπλισμός και το προσωπικό όπως ορίζει η οδηγία της ΕΕ 97/78.
Το δυσάρεστο είναι πως οι εισαγωγείς, αντίστοιχα, φαίνεται να γνωρίζουν για την ποιότητα αυτού του μελιού και να επιλέγουν να το χρησιμοποιούν, διαμορφώνοντάς το όπως ορίζει η νομοθεσία πριν τοποθετηθεί στο ράφι, προσθέτοντας κατά την μεταποίηση μικρές ποσότητες εγχώριου μελιού και διαμορφώνοντας έτσι την ταυτότητά του, ώστε σε έναν ενδεχόμενο έλεγχο από τον ΕΦΕΤ, το προϊόν να πληροί τις αγορανομικές διατάξεις. Είναι χαρακτηριστικό πως με την προσθήκη μόνο 20 κιλών εγχώριου μελιού σε έναν τόνο υπερφιλτραρισμένου μελιού θα προκύψουν ελάχιστοι γυρεόκοκκοι «ελληνικού» μελιού που θα βρεθεί στο ράφι σε ανταγωνιστική τιμή.
Υπάρχουν λύσεις σε αυτό το πρόβλημα;
Γεώργιος Γκόρας: Η ευρωπαϊκή νομοθεσία θα μπορούσε να καθορίσει τον κατώτερο αριθμό γυρεοκόκκων που πρέπει να έχει ένα αγνό, φυσικό και ανεπεξέργαστο μέλι. Σημαντικό μερίδιο ευθύνης σύμφωνα με την έρευνα From the hives έχουν και ορισμένα εργαστήρια ελέγχου μελιού τα οποία βοηθούν στην προσπάθεια του εισαγωγέα νοθευμένου μελιού να «μαγειρέψει» το υποβαθμισμένο μέλι ώστε να ανταποκρίνεται στα ποιοτικά κριτήρια της ΕΕ.
Οι μελισσοκόμοι από τη δύσκολη θέση που βρίσκονται θα πρέπει να συνεχίσουν να διαμαρτύρονται και να απαιτούν λύσεις για την επιβίωσή τους. Παράλληλα όμως, θα πρέπει να κινηθούν μέσα από τους φορείς που τους εκπροσωπούν, ώστε να ενημερωθεί το καταναλωτικό κοινό για το πρόβλημα και το περιβάλλον που διαμορφώνονται. Σε ορισμένες χώρες, έχει δημιουργηθεί ένα διακριτό σήμα που τοποθετείται στο βάζο και το οποίο πιστοποιεί πως το συγκεκριμένο προϊόν είναι εγχώριο, ενώ παράλληλα έχει «τρέξει» καμπάνια ενημέρωσης ώστε ο μέσος καταναλωτής να εξοικειωθεί με αυτό. Έτσι, μπορεί να μην καταφέρνεις να κατεβάσεις από τα ράφια μέλια που φαίνονται ως εγχώρια, αλλά δίνεις στον ενημερωμένο καταναλωτή την επιλογή να αγοράσει ένα πιο ακριβό μέλι για το οποίο όμως είναι βέβαιος πως είναι ποιοτικό και έχει παραχθεί από μελισσοκόμο της χώρας του, με την μικρότερη δυνατή ανθρώπινη παρέμβαση.
Δύσκολο το ΠΟΠ για το μέλι: Από το Μαίναλο στην Κρήτη
Από το 1992, όταν αναγνωρίστηκε το Μέλι Ελάτης Μαινάλου Βανίλια ως το πρώτο ελληνικό μέλι με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ), χρειάστηκε να περάσουν 27 χρόνια μέχρι να έρθει μια δεύτερη αναγνώριση για το Πευκοθυμαρόμελο Κρήτης το 2019. Το νεότερο μέλος στην κατηγορία μελιών ΠΟΠ είναι το Κισσούρι, ένα μέλι ανθέων που παράγεται στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Καρύστου.
Μπόρεσαν όμως αυτά τα μέλια να βελτιώσουν τις πωλήσεις τους και κυρίως να τηρούν τις προϋποθέσεις ώστε να χαρακτηρίζονται ως ΠΟΠ; Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που κάνουν δύσκολη την απάντηση. Καταρχήν, η μέλισσα συλλέγει την τροφή της από διαφορετικά φυτά και επομένως είναι δύσκολο να γνωρίζουμε εξ αρχής πιο από αυτά θα επικρατήσει στο μέλι που θα δώσει. Επιπλέον, σε όμορες περιοχές η μέλισσα μπορεί να αλλάξει “σύνορα”. Τα παραπάνω δύσκολα αποδεικνύονται στον καταναλωτή, ο οποίος συχνά καλείται να πληρώσει 2 και 3 φορές παραπάνω για ένα μέλι ΠΟΠ.
Από την άλλη, η επιτυχία του μελιού Μάνουκα που παράγεται στη Νέα Ζηλανδία και διατίθεται σε εξωφρενικά υψηλές τιμές πώλησης, αποδεικνύει ότι το επιτυχημένο marketing μπορεί τελικά να άρει τη δυσπιστία του καταναλωτή. Μάλιστα, όσο μεγαλύτερο το κέρδος, τόσο μεγαλύτερη και η νοθεία, με αποτέλεσμα, ενώ η δυναμική των μελισσιών της Νέας Ζηλανδίας είναι περίπου 1700 τόνοι μέλι Μάνουκα, στην αγορά διατίθενται περισσότεροι από 10.000 τόνοι μελιού χαρακτηρισμένου ως Μάνουκα.
Αδιάφορη η κυβέρνηση για την ελληνική μελισσοκομία
Τρεις ευρωβουλευτές, οι Γιάννης Μανιάτης, Σάκης Αρναούτογλου και Νίκος Παπανδρέου, προσπάθησαν να επαναφέρουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το επείγον θέμα της επιβίωσης του μελισσοκομικού κλάδου στην Ελλάδα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέρριψε εκ νέου την καθιέρωση ενός ετήσιου επιδόματος επικονίασης ανά κυψέλη. Οπότε, στην απάντηση της αναμασά τα ήδη γνωστά, όπως τα 60 εκατομμύρια ευρώ που διατίθενται κάθε χρόνο για τους μελισσοκόμους μέσω της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής και τα έκτακτα μέτρα που εγκρίθηκαν το 2024 για την αντιμετώπιση των ακραίων καιρικών φαινομένων. Όσον αφορά το θέμα της νοθείας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποσχέθηκε αυστηρότερους ελέγχους, οι οποίοι θα αξιοποιήσουν και σύγχρονες τεχνολογίας για την ιχνηλασιμότητα των προϊόντων μέλισσας. Η άρνηση της Κομισιόν για επιπλέον στήριξη σημαίνει ότι το βάρος θα πρέπει πλέον να επωμιστεί η ελληνική κυβέρνηση με κρατικούς πόρους ή να πιέσει επιπλέον ώστε να εγκριθεί το προαναφερόμενο επίδομα.
Από το 2014, όταν ο Βασίλης Ντούρας, τέως πρόεδρος της Ομοσπονδίας Μελισσοκόμων Ελλάδας, συμμετείχε στις προσπάθειες για να ενταχθεί η μελισσοκομία στην Κοινή Αγροτική Πολιτική μέχρι και σήμερα που είναι πλέον εντεταγμένη, οι ελληνικές κυβερνήσεις δείχνουν να αγνοούν τις ανάγκες των Ελλήνων μελισσοκόμων με αποτέλεσμα αγρότες και κτηνοτρόφοι να παραμένουν οι κύριοι ωφελημένοι των κρατικών ενισχύσεων.
Όπως λέει ο Βασίλης Ντούρας “Δεν είναι μόνο οι κυβερνήσεις υπεύθυνες για αυτό που συμβαίνει, αλλά και οι εκπρόσωποι της ομοσπονδίας που για ανεξήγητους λόγους, δεν έχουν ασκήσει τις πιέσεις που πρέπει να ασκηθούν.” Οι μελισσοκόμοι είναι δυσαρεστημένοι με την αδράνεια της Ομοσπονδίας, γεγονός που αποδείχτηκε από τις κινητοποιήσεις τους τον περασμένο Φεβρουάριο, οι οποίες οδήγησαν σε παραίτηση του προεδρείου της ΟΜΣΕ. Η ΟΜΣΕ ανασυντάχθηκε με νέο προεδρείο, στο οποίο τη θέση του Προέδρου ανέλαβε ο Κωνσταντίνος Λεονταράκης, ο οποίος είχε τη θέση του Αντιπροέδρου στην προηγούμενη διοίκηση. Προσπαθήσαμε να συνομιλήσουμε με τον Κ. Λεονταράκη, για τις επόμενες κινήσεις της Ομοσπονδίας, δεν θέλησε όμως να απαντήσει στις ερωτήσεις μαςι. Η λογική λέει ότι με δεδομένη τη ΓΣ της ΟΜΣΕ τον ερχόμενο Φλεβάρη, η βιωσιμότητα του ΔΣ θα δοκιμαστεί μετά και την αποτυχία της έγκρισης ενός ετήσιου επιδόματος από την ΕΕ.
Επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία, σύμφωνα με μελέτες
Στο σημαντικό ερώτημα, αν τα υποβαθμισμένα μέλια είναι επικίνδυνα για την υγεία του ανθρώπου η απάντηση είναι καταφατική. Σύμφωνα με κλινικές μελέτες, τέτοια μέλια έχει βρεθεί πως αυξάνουν τα σάκχαρα στο αίμα, προκαλούν υπεργλυκαιμία και διαβήτη τύπου ΙΙ, αυξάνουν το βάρος σώματος, προκαλούν παχυσαρκία, αύξηση του λίπους στο αίμα και το συκώτι, αυξάνουν τα τριγλυκερίδια των επιπέδων της κακής χοληστερόλης και του ουρικού οξέος, προκαλούν υψηλή αρτηριακή πίεση, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και πολλά άλλα. Αντιθέτως, για το φυσικό μέλι, υπάρχει πλήθος δημοσιευμένων εργασιών οι οποίες μέσα από κλινικές μελέτες, τεκμηριώνουν τις ευεργετικές και θεραπευτικές δράσεις στο ανθρώπινο οργανισμό.
ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΟΥΡΑΤΙΔΗ
[email protected]
