Η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος στη Θράκη απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με στόχο την αναζωογόνηση της περιοχής.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2024, οι θάνατοι υπερβαίνουν κατά πολύ τις γεννήσεις σε όλους τους νομούς της Περιφέρειας.
Ο νομός Έβρου αντιμετωπίζει σοβαρό δημογραφικό πρόβλημα, με σημαντική μείωση του πληθυσμού τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2021, ο πληθυσμός του νομού μειώθηκε κατά 10% σε σχέση με το 2011.
Η μείωση αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη στις αγροτικές περιοχές, όπου πολλοί οικισμοί έχουν χάσει από 50% έως 80% του πληθυσμού τους από το 1981 έως το 2021. Ενδεικτικά, στη Δημοτική Ενότητα Τριγώνου, η αναλογία γεννήσεων προς θανάτους είναι 1 προς 18,5, ενώ στη Δημοτική Ενότητα Μεταξάδων είναι 1 προς 12. Ακόμη και στις μεγαλύτερες πόλεις, όπως η Αλεξανδρούπολη και η Ορεστιάδα, το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων είναι αρνητικό ή οριακά ισοσκελισμένο.
Η δημογραφική αυτή κατάρρευση αποδίδεται σε παράγοντες όπως η γήρανση του πληθυσμού, η μετανάστευση των νέων προς τα αστικά κέντρα ή το εξωτερικό, καθώς και η έλλειψη αναπτυξιακών ευκαιριών στην περιοχή. Η κατάσταση αυτή έχει σοβαρές επιπτώσεις στην κοινωνική και οικονομική ζωή του Έβρου, ενώ εγκυμονεί και εθνικούς κινδύνους λόγω της στρατηγικής σημασίας της περιοχής. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, προτείνονται μέτρα όπως η παροχή οικονομικών κινήτρων για εγκατάσταση νέων οικογενειών, η ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα, η ανάπτυξη υποδομών και η προώθηση της εξωστρέφειας. Επιπλέον, η εφαρμογή στοχευμένων δημογραφικών πολιτικών, όπως η παροχή στεγαστικών δανείων με ευνοϊκούς όρους σε νέες οικογένειες, θεωρείται απαραίτητη για την αναστροφή της αρνητικής τάσης. Η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος στον Έβρο απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με στόχο την αναζωογόνηση της περιοχής και τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς της.
Πολλά τα προβλήματα
Αλλά για να αλλάξει η κατάσταση θα πρέπει κάποιος να ενδιαφερθεί για τον τόπο μας που μαραζώνει. Η Θράκη στο σύνολό της αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα. Η Θράκη αντιμετωπίζει έντονο δημογραφικό πρόβλημα, με σημαντική μείωση του πληθυσμού τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2024, οι θάνατοι υπερβαίνουν κατά πολύ τις γεννήσεις σε όλους τους νομούς της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Συγκεκριμένα, ο Έβρος παρουσίασε 2.056 θανάτους έναντι 898 γεννήσεων, η Ροδόπη 1.545 θανάτους έναντι 398 γεννήσεων, η Δράμα 1.469 θανάτους έναντι 459 γεννήσεων, η Καβάλα 1.976 θανάτους έναντι 903 γεννήσεων και η Ξάνθη 1.248 θανάτους έναντι 723 γεννήσεων. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική στη Ροδόπη, όπου το 2024 καταγράφηκαν μόλις 398 γεννήσεις, σημειώνοντας μείωση 36% σε σχέση με το 2023, όταν οι γεννήσεις ήταν 622. Αυτή η μείωση φτάνει το 50% σε σύγκριση με τα έτη 2015-2017, όταν οι γεννήσεις κυμαίνονταν γύρω στις 870 ετησίως. Οι κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτήν την αρνητική τάση περιλαμβάνουν τη γήρανση του πληθυσμού, τη μετανάστευση των νέων προς τα αστικά κέντρα ή το εξωτερικό, την υπογεννητικότητα και την έλλειψη οικονομικών και αναπτυξιακών ευκαιριών στην περιοχή. Η μείωση του πληθυσμού έχει σοβαρές επιπτώσεις στην κοινωνική και οικονομική ζωή της Θράκης, ενώ εγκυμονεί και εθνικούς κινδύνους λόγω της στρατηγικής σημασίας της περιοχής. Η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος στη Θράκη απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με στόχο την αναζωογόνηση της περιοχής και τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς της.
Η λύση στο δημογραφικό
Η αγροτική παραγωγή μπορεί να συμβάλει στην επίλυση του δημογραφικού προβλήματος με διάφορους τρόπους, ειδικά αν ληφθούν μέτρα για την αναζωογόνηση της υπαίθρου και την ενίσχυση των νέων που θέλουν να εγκατασταθούν εκεί. Ακολουθούν μερικές προτάσεις: Κίνητρα εγκατάστασης νέων σε αγροτικές περιοχές. Επιδοτήσεις εγκατάστασης νέων αγροτών: Παροχή οικονομικών κινήτρων σε νέες οικογένειες που επιθυμούν να ζήσουν στην επαρχία και να ασχοληθούν με την αγροτική παραγωγή. Παροχή γης σε νέους αγρότες: Δημιουργία προγραμμάτων που παραχωρούν ή νοικιάζουν κρατική αγροτική γη με χαμηλό κόστος σε νέες οικογένειες. Στήριξη αγροτικής επιχειρηματικότητας. Ενίσχυση αγροτικών συνεταιρισμών:
Στήριξη των οικογενειακών συνεταιρισμών για την παραγωγή, μεταποίηση και διάθεση προϊόντων, ώστε να παρέχονται σταθερά εισοδήματα. Προγράμματα κατάρτισης: Εκπαίδευση νέων αγροτών σε σύγχρονες γεωργικές μεθόδους, αγροτουρισμό, βιολογικές καλλιέργειες και έξυπνη γεωργία. Σύνδεση της αγροτικής παραγωγής με κοινωνικές πολιτικές. Στήριξη οικογενειών με παιδιά μέσω αγροτικών επιδοτήσεων: Παροχή πρόσθετων επιδοτήσεων ή φορολογικών ελαφρύνσεων σε οικογένειες που δραστηριοποιούνται στην αγροτική παραγωγή και έχουν παιδιά. Δωρεάν ή μειωμένο κόστος παιδικής φροντίδας: Δημιουργία αγροτικών κέντρων φύλαξης και δημιουργικής απασχόλησης για τα παιδιά των αγροτών.
Κλειστά σπίτια, χωράφια που ρημάζουν
Ο Βόρειος Έβρος χάνεται στη σιωπή… Χωριά που κάποτε έσφυζαν από ζωή, γεμάτα παιδικές φωνές και ανθρώπινες ιστορίες, σήμερα αδειάζουν, βυθίζονται στην ερημιά. Οι ηλικιωμένοι που επέστρεψαν στα πάτρια εδάφη για να ζήσουν τα τελευταία χρόνια της ζωής τους κοντά στις ρίζες τους, νιώθουν να τους βαραίνει όχι μόνο ο χρόνος, αλλά και η μοναξιά. Αρκετά συχνά, πολίτες από το Τρίγωνο, το Σπήλαιο και το Δέρειο εκφράζουν την απογοήτευσή τους με κάθε τρόπο και κάθε μέσο. Τα καφενεία είναι κλειστά και δεν υπάρχει ούτε ένας χώρος διαθέσιμος, για να μαζευτούν οι λιγοστοί κάτοικοι των χωριών. Εκτός βέβαια από κάποιους πολιτιστικούς συλλόγους, οι οποίοι προσπαθούν να επανασυνδέσουν τα χώρια με τα μεγάλα κέντρα των πόλεων του νομού με εκδηλώσεις και συγκεντρώσεις, αλλά και να διατηρήσουν άσβεστη τη φλόγα της παράδοσης. Δρόμοι άδειοι, σπίτια εγκαταλελειμμένα και τοπία που μοιάζουν να «σβήνουν» μέρα με τη μέρα. Η εγκατάλειψη του Βορείου Έβρου επηρεάζει το φυσικό περιβάλλον, αλλά και τον κοινωνικό ιστό των κοινοτήτων, όπως και την πολιτιστική ταυτότητα του νομού μας. Το δημογραφικό πρόβλημα και η ερημοποίηση του Έβρου δεν είναι κάτι νέο. Είναι μια γνωστή πραγματικότητα που επιδεινώνεται, χωρίς να φαίνεται κάποια ουσιαστική προσπάθεια αντιμετώπισής της. Γεγονός, που ανησυχεί και εξοργίζει ακόμη περισσότερο τους πολίτες του Βορείου Έβρου… Οι ντόπιοι όμως δεν έχουν καμία ανάγκη ή διάθεση να «συγκρατήσουν» τις σκέψεις τους. Μιλάνε ανοιχτά για την μαζική μετανάστευση και τις χαμηλές συντάξεις. Για τους νέους που προτιμούν να γίνουν συνοριοφύλακες και όχι αγρότες ή εργάτες και για τους υποψήφιους βουλευτές που θυμούνται τον Έβρο λίγο πριν ανοίξουν οι κάλπες. Γεγονός είναι πως τα τελευταία χρόνια το δημογραφικό και η ερήμωση της περιφέρειας έχουν βρει μια θέση στον δημόσιο διάλογο. Όμως, το μέγεθος του προβλήματος δεν έχει γίνει αντιληπτό. Εκτιμώ πως αυτό το podcast αναδεικνύει το «επείγον του πράγματος». Η ερήμωση του Έβρου θέτει ένα ζήτημα που αφορά το μέλλον της ακριτικής περιοχής και τελικά της χώρας: αν η κατάσταση δεν αλλάξει, σε λίγα χρόνια ο φράχτης θα φυλάει έναν τόπο χωρίς ντόπιους.
Αγροτουρισμός: Εργαλείο ολοκληρωμένης ανάπτυξης
Ο αγροτουρισμός είναι ένας τομέας με μεγάλη δυναμική ανάπτυξης, καθώς συνδυάζει τη γεωργία με τον τουρισμό, προσφέροντας πολλαπλά οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Η σημασία του μπορεί να αναλυθεί σε διάφορα επίπεδα: Οικονομική ανάπτυξη αγροτικών περιοχών. Δημιουργεί νέες πηγές εισοδήματος για αγρότες και επιχειρηματίες της υπαίθρου, μειώνοντας την εξάρτηση αποκλειστικά από τη γεωργική παραγωγή. Ενισχύει την τοπική οικονομία μέσα από την αύξηση της ζήτησης για τοπικά προϊόντα, καταλύματα, φαγητό και πολιτιστικές δραστηριότητες. Προσελκύει επενδύσεις σε αγροτικές περιοχές (καταλύματα, εστιατόρια, αγροτικά μουσεία). Προωθεί την παράδοση, τα τοπικά ήθη και έθιμα, καθώς και την πολιτιστική ταυτότητα των αγροτικών κοινοτήτων. Διατηρεί τις παραδοσιακές γεωργικές πρακτικές και τεχνικές μέσω βιωματικών εμπειριών (π.χ. συγκομιδή ελιάς, παρασκευή τυριού). Δημιουργεί επισκέψιμα οινοποιεία, φάρμες και εργαστήρια παραδοσιακών προϊόντων που προωθούν την τοπική κουλτούρα. Παρέχει κίνητρα στους αγρότες να παράγουν υψηλής ποιότητας προϊόντα που συνδέονται με την τοπική ταυτότητα. Δημιουργεί θέσεις εργασίας στον τομέα της φιλοξενίας, της διατροφής, των ξεναγήσεων και των κατασκευών. Ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ τοπικών παραγωγών, επιχειρηματιών και συνεταιρισμών. Προωθεί την οικολογία και την αειφορία μέσω περιηγήσεων σε φυσικά πάρκα, μονοπάτια και προστατευόμενες περιοχές. Μειώνει τη μαζική και περιβαλλοντικά επιβλαβή ανάπτυξη τουριστικών μονάδων, επιτρέποντας την ισορροπημένη ανάπτυξη μικρής κλίμακας. Δημιουργεί ευκαιρίες για νέες οικογένειες να παραμείνουν ή να επιστρέψουν στην ύπαιθρο, εξασφαλίζοντας εισόδημα και ποιότητα ζωής. Στηρίζει την κοινωνική συνοχή στις αγροτικές περιοχές, προσελκύοντας νέους ανθρώπους και προλαμβάνοντας τη γήρανση του πληθυσμού. Ο αγροτουρισμός δεν είναι απλώς μια τουριστική δραστηριότητα, αλλά ένα εργαλείο ολοκληρωμένης ανάπτυξης που μπορεί να συμβάλει στην αναζωογόνηση της υπαίθρου, στην αύξηση του τοπικού εισοδήματος και στη διατήρηση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς. Μήπως θα έπρεπε κάποια στιγμή και στην Ελλάδα να εφαρμοστεί μια ολιστική πολιτική βασισμένη στον αγροτουρισμό;
Γράφει, ο Νικόλαος Μαγγίνας, Δασολόγος
