Ο Ανδροκλής Γιάτσογλου, συντονιστής δικτύου παραγωγών των λαϊκών αγορών μιλάει στον «Ε.Α» για το αυτοδιαχειριζόμενο καθεστώς λειτουργίας τους.
Για χρόνια οι αγορές παραγωγών βιολογικών προϊόντων βρίσκονταν στον ‘αέρα’ θεσμικά αλλά ύστερα από αγώνες των βιολογικών καλλιεργητών έγινε πραγματικότητα το θεσμικό πλαίσιο πάνω στο οποίο βασίστηκε η ΚΥΑ με βάση την οποία λειτουργούν σήμερα αυτές οι αγορές.
TOY ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟY
[email protected]
«Είμαστε πλέον αναγνωρισμένες αγορές. Για πρώτη φορά στα ελληνικά χρονικά οι φορείς που λειτουργούν τις αγορές είναι αυτοδιαχειριζόμενοι κι ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι συγκεκριμένα για αγορές βιολογικών προϊόντων δεν υπάρχει αντίστοιχη ευρωπαϊκή νομοθεσία, ήταν μια ελληνική… πατέντα» μας λέει χαμογελώντας ο Ανδροκλής Γιάτσογλου.
Ο Ανδροκλής Γιάτσογλου εργάζεται εδώ και μια οκταετία στις αγορές παραγωγών βιολογικών προϊόντων Θεσσαλονίκης, αγορές οι οποίες ξεκίνησαν το 2001 με πρωτοβουλία του Δήμου Καλαμαριάς και φορέων καταναλωτών.
Οι λαϊκές αγορές βιολογικών προϊόντων λειτουργούν με ευθύνη των αυτοδιαχειριζόμενων φορέων οι οποίοι έχουν τη μορφή σωματείων στα οποία συμμετέχουν μόνο οι κατά κύριο επάγγελμα βιοκαλλιεργητές, οι οποίοι μπορούν να διαθέσουν τα ιδιοπαραγόμενα προϊόντα τους στο κοινό. Τα σωματεία υπόκεινται κι αυτά στους (πολλούς) ελέγχουν που υπόκεινται οι βιοκαλλιεργητές. «Δεν πρέπει να υπάρχουν άλλοι βιοκαλλιεργητές στην Ευρώπη που να υπόκεινται σε τόσους ελέγχους όσο οι Έλληνες και σωστά κατά τη γνώμη μας» επισημαίνει ο Ανδρ. Γιάτσογλου και συμπληρώνει: «οι έλεγχοι είναι κάτι που το θέλουμε κι εμείς για να μπορεί ο κόσμος να έχει όσο το δυνατόν περισσότερη εμπιστοσύνη στις αγορές μας και τα προϊόντα που διακινούνται μέσω αυτών». Αξίζει να σημειώσουμε ότι ελέγχους πραγματοποιούν και οι ίδιοι οι βιοκαλλιεργητές, πέρα κι έξω από όσους ορίζει η νομοθεσία και διενεργεί η Πολιτεία.
Στη Θεσσαλονίκη
Στον νομό Θεσσαλονίκης υπάρχουν περίπου 100 βιοκαλλιεργητές, άλλοι 250 δραστηριοποιούνται στην Αττική ενώ λειτουργούν έξι λαϊκές, μια φορά την εβδομάδα κάθε μια αλλά όπως μας ενημέρωσε ο συνομιλητής μας οι αγορές αυτές δεν καλύπτουν γεωγραφικά τη Θεσσαλονίκη καθώς στο κέντρο της δεν υπάρχει ακόμα λαϊκή αγορά βιοκαλλιεργητών! «Έχουμε λαϊκή αγορά βιολογικών προϊόντων στους δήμους Καλαμαριάς, Πυλαίας- Χορτιάτη, Ευόσμου, Νεάπολης- Συκεών αλλά πουθενά στον Δήμο Θεσσαλονίκης» επισημαίνει ο Ανδροκλής Γιάτσογλου και μας πληροφορεί ότι εντός του 2025 στόχος είναι η ανοίξει μια νέα αγορά στο κέντρο της πόλης, κάτι που επιθυμεί και ο Δήμος Θεσσαλονίκης ο οποίος μπορεί πλέον, λόγω της νομοθεσίας, να παραχωρήσει μεγάλο, νόμιμο χώρο στους βιοκαλλιεργητές.
Ο καθένας μπορεί να γνωρίζει τον βιοκαλλιεργητή
Οι συγκεκριμένες λαϊκές είναι αγορές παραγωγών κι όχι εμπόρων. Σύμφωνα με τον Ανδροκλή Γιάτσογλου είναι από τα ελάχιστα σημεία στα οποία ο καταναλωτής μπορεί να γνωρίσει τον βιοκαλλιεργητή, να συζητήσει μαζί του και να ενημερωθεί πάνω στο τεράστιο θέμα της τροφής. «Οι περισσότεροι καταναλωτές δεν γνωρίζουν το πως παράγεται η τροφή τους, δεν ξέρουν την αξία ορισμένων προϊόντων κι ως εκ τούτου κινούνται κυρίως με γνώμονα την τιμή του προϊόντος κάτι που δεν είναι και πολύ καλός ‘οδηγός’ για την υγεία τους» μας εξηγεί ο Ανδροκλής Γιάτσογλου. Οι τιμές των προϊόντων στις εν λόγω αγορές είναι οι χαμηλότερες τιμές βιολογικών που μπορεί να βρει κανείς, ωστόσο κάποια προϊόντα που έρχονται από μακριά (εσπεριδοειδή, τροπικά φρούτα, μπανάνες) έχουν ασφαλώς έχουν μεγαλύτερη τιμή, αλλά αυτό είναι κάτι που ‘δικαιολογείται’ με βάση την απόσταση που καλύπτουν για να φτάσουν στη λαϊκή αγορά.
Η κατάρα των επιδοτήσεων και στα βιολογικά προϊόντα
Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί οι οποίοι εκμεταλλεύονται τα περιστασιακά προγράμματα
Η βιοκαλλιέργεια στην Ελλάδα δεν αποτελεί παρά ένα πολύ μικρό ποσοστό της συνολικής παραγωγής, βαίνει όμως αυξανόμενο. Στη χώρα μας, σύμφωνα με στοιχεία του ΥΠΑΑΤ, από το 2014 έως και το 2022 οι εκτάσεις που έχουν «χαρακτηριστεί» ως βιολογικές έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί, φτάνοντας από τα 3,628.250 εκατ. στρέμματα το 2014, στα 9,2 εκατ.στρέμματα το 2022.
«Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί οι οποίοι εκμεταλλεύονται τα περιστασιακά προγράμματα βιολογικής γεωργίας, δηλώνουν ‘βιοκαλλιεργητές’ κι ενδεχομένως παράγουν κάποια προϊόντα τα οποία όμως δεν φτάνουν στο τραπέζι των καταναλωτών» λέει ο Ανδροκλής Γιάτσογλου και μας δίνει ένα παράδειγμα. Υπάρχει κάποιος ο οποίος έχει μια έκταση ξηρικής καλλιέργειας, θεωρητικά για παραγωγή ζωοτροφών, τη δηλώνει για βιολογική καλλιέργεια, λαμβάνει την επιδότηση και «δεν τον ξαναβλέπει ποτέ κανείς…», όπως λέει χαρακτηριστικά ο συνομιλητής μας. Και συμπληρώνει: «Πάγιο αίτημά μας είναι να συνδεθεί η οποιαδήποτε επιδότηση με την πραγματική αγορά. Το επιδοτούμενο προϊόν πρέπει να φτάνει στην αγορά κι όχι να επιδοτούμε για την παραγωγή προϊόντων που απλώς ‘πεθαίνουν’ στο χωράφι αφού εισπραχθεί η επιδότηση γιατί ο παραγωγός δεν πήγε να μαζέψει την παραγωγή».
Την ίδια στιγμή, τα βιολογικά προϊόντα με τα οποία τρέφεται ο κόσμος δεν επιδοτούνται με τα ποσά που θα έπρεπε. «Θεωρώ τους βιοκαλλιεργητές ήρωες, έχουν να αντιμετωπίσουν ‘τέρατα’ καθημερινά, από τα πιο προφανή όπως είναι οι παγετοί, οι ξηρασίες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα μέχρι ασθένειες που δεν μπορούν να τις αντιμετωπίσουν όπως οι συμβατικοί καλλιεργητές» μας λέει ο Ανδροκλής Γιάτσογλου.
Πολλές παθογένειες, συνεχείς κρίσεις
Όπως φαίνεται παρά το γεγονός ότι τα βιολογικά προϊόντα χαίρουν εκτίμησης τόσο από την επιστημονική κοινότητα όσο και από μερίδα καταναλωτών, η παραγωγή τους ταλαιπωρείται από πολλές παθογένειες. «Όλα είναι θέμα βούλησης» επισημαίνει ο συνομιλητής μας, «προτάσεις υπάρχουν για να γίνει το πράγμα σωστά…».
Τα τελευταία χρόνια οι βιολογικοί αγρότες έχουν αντιμετωπίσει διάφορες αρνητικές καταστάσεις με πιο σημαντικές την κλιματική αλλαγή – για παράδειγμα το 2024 επλήγη η ντομάτα από τις ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες- αλλά και την οικονομική κρίση. Σύμφωνα με τον Ανδροκλή Γιάτσογλου τα τελευταία χρόνια «οι παραγωγές δεν πάνε καλά και η αγωνία των βιοκαλλιεργητών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αγωνία του καταναλωτικού κοινού. Όταν πέφτει το εισόδημα της κοινωνίας, πέφτει και το εισόδημα των βιοκαλλιεργητών».
Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, μια από τις καλύτερες περιόδους που διένυσαν τα βιολογικά προϊόντα ήταν αυτές των δύο lockdown λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού (2020- 2021) κι αυτό είναι κάτι που έχουμε ακούσει αρκετές φορές έκτοτε και μάλιστα για διάφορες πτυχές της πρωτογενούς παραγωγής. Όπως μας θύμισε ο Ανδροκλής Γιάτσογλου, η πανδημία ήταν μια περίοδος με τον κόσμο να μην εργάζεται, να έχει τον χρόνο να ασχοληθεί περισσότερο με τη μαγειρική αλλά και να φροντίσει την υγεία του. «Υπήρχαν μέρες κατά την περίοδο της πανδημίας που οι λαϊκές αγορές στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης ήταν γεμάτες κόσμο. Δυστυχώς η περίοδος που ακολούθησε, η περίοδος της οικονομικής κρίσης, προκάλεσε τεράστια ‘κοιλιά’ στις βιολογικές αγορές της τάξης του 30% σε σχέση με το προηγούμενο διάστημα» υποστηρίζει ο συνομιλητής μας. Στο μυαλό του η μετά τον COVID-19 περίοδος μοιάζει αρκετά την περίοδο της οικονομικής κρίσης του 2010 όταν και τότε τα εισοδήματα των καταναλωτών βιολογικών προϊόντων υπέστησαν σοβαρή μείωση. Η (αρνητική στην περίπτωσή μας) ιστορία επαναλαμβάνεται…
Στόχοι και προοπτικές
Όπως μας ενημέρωσε ο Ανδροκλής Γιάτσογλου, για το επόμενο διάστημα οι αυτοδιαχειριζόμενοι φορείς των βιοκαλλιεργητών έχουν θέσει ως κύριο στόχο την αύξηση της παρουσίας στο κέντρο της Θεσσαλονίκης με μια τουλάχιστον λαϊκή αγορά. Οι ίδιοι δεν θεωρούν πως ανάλογες προσπάθειες για προώθηση των βιολογικών προϊόντων από την πλευρά του μεγάλου λιανεμπορίου (σε ειδικά stands- γωνιές των σουπερμάρκετ) είναι ανταγωνιστικές των λαϊκών αγορών. «Θεωρούμε ότι όσο περισσότερο ενημερώνεται ο κόσμος για της αξία της καθαρής τροφής τόσο θα αυξάνουν τα σημεία διάθεσης βιολογικών προϊόντων- το θέλουμε αυτό! Τα διάφορα σημεία πώλησης βιολογικών προϊόντων, πέρα από τις δικές μας λαϊκές λειτουργούν ενισχυτικά για την κουλτούρα της βιολογικής διατροφής» μας λέει Ανδροκλής Γιάτσογλου. Ο κλάδος που εκπροσωπεί θα συνεχίσει την προσπάθεια ενημέρωσης του κοινού για την αξία της καθαρής τροφής όπως επίσης και για την αξία της εντοπιότητας, όπου η έννοια ‘τροφοχιλιόμετρο’ έχει αποκτά βαρύνουσα σημασία καθώς το περιβαλλοντικό αποτύπωμα π.χ. ενός εσπεριδοειδούς που έρχεται από την Λατινική Αμερική στην Ελλάδα, είναι πολλαπλάσιο του παραγόμενου στη χώρα μας.
ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Οι αγρότες και αυτοί που άλλαξαν
Πέρα από τους κατ’ επάγγελμα αγρότες οι οποίο σε κάποια φάση της πορείας τους επέλεξαν να ασχοληθούν με τη βιολογική καλλιέργεια, στον κλάδο έχουν ενσωματωθεί τα τελευταία χρόνια και αρκετοί παραγωγοί από επιλογή. «Πρόκειται για ετεροεπαγγελματίες οι οποίοι επέλεξαν σε κάποια φάση της ζωής τους να ασχοληθούν με την βιοκαλλιέργεια. Κάποιοι ορμώμενοι από προβλήματα υγείας που είχαν οι ίδιοι ή συγγενικό τους πρόσωπο, κάποιοι διότι ήθελαν απλώς να προσφέρουν μια καλύτερη τροφή στην οικογένειά τους και είδαν ότι μπορούν να αναπτύξουν αυτή τη δραστηριότητα σε επάγγελμα» εξηγεί ο Ανδροκλής Γιάτσογλου.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ «ΕΛΛΗΝΑΣ ΑΓΡΟΤΗΣ»
