Ο ερευνητής και γεωπόνος Χρήστος Τζανιδάκης τονίζει στον «Ε.Α.» ότι κερδίζουν και ο παραγωγός κτηνοτρόφος αλλά και ο καταναλωτής – «Ένα χαρούμενο γουρούνι είναι ένα νόστιμο γουρούνι», λέει χαρακτηριστικά και τονίζει ότι οι συνθήκες διαβίωσης δυτικά του Ατλαντικού είναι πιο «ελαστικές»
ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΤΣΑΒΟΥ
Η ευζωία των ζώων εγγυάται ποιότητα και αύξηση της παραγωγής αναφέρει σε συνέντευξή του στον «Ε.Α» ο ερευνητής και γεωπόνος κ. Χρήστος Τζανιδάκης επισημαίνοντας ότι «ο παραγωγός κερδίζει καθώς διαθέτει στην αγορά καλύτερη ποιότητα και μεγαλύτερη ποσότητα ενώ ο καταναλωτής κερδίζει καθώς διατρέφεται τουλάχιστον πιο ποιοτικά και νόστιμα».
-Τι ακριβώς εννοούμε όταν μιλάμε για την ευζωία των αγροτικών ζώων;
Ευζωία είναι με απλά λόγια η εξασφάλιση της υγείας και των φυσιολογικών βιολογικών λειτουργιών του καθενός εκτρεφόμενου ζώου προστατεύοντάς το παράλληλο από δυσάρεστες ψυχοσωματικές καταστάσεις (π.χ., πόνο, τρόμο, αγωνία κλπ.). Επιπλέον, αναφέρεται στην προαγωγή των θετικών του συναισθημάτων όπως ευχαρίστηση, ευτυχία κλπ., που εκφράζεται με την εκδήλωση των φυσιολογικών συμπεριφορών, καθόλη τη διάρκεια της εκτροφής του.
Η ΕΕ διέπεται από τους πιο αυστηρούς κανόνες σχετικά με την ευζωία παγκοσμίως. Έχει θεσπίσει εδώ και πάνω από 30 χρόνια τις γνωστές «πέντε μορφές ελευθερίας» σχετικά με την προαγωγή της ευζωίας. Εδώ θα πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια, με την παραδοχή ότι τα ζώα είναι συναισθανόμενα ζώα, όπως και οι άνθρωποι, οι πέντε μορφές ελευθερίας αναβαθμίστηκαν στο μοντέλο των πέντε παροχών, που θα πρέπει να ακολουθούνται σε κάθε μονάδα εκτροφής.
-Σε τι αναφέρεται το μοντέλο των πέντε παροχών;
Για αρχή είναι η κατάλληλη διατροφή. Για όσους αναγνώστες έχουν ακολουθήσει διατροφή από διατροφολόγο, θα γνωρίζουν ότι η διατροφή είναι το Α και το Ω της καθημερινής τους εργασίας. Η παροιμία λέει «νηστικό αρκούδι δεν χορεύει». Εδώ το πήγαμε κάποια βήματα παραπέρα και λέμε ότι το «αρκούδι» πρέπει να τρώει σωστά. Το «σωστά» αναφέρεται στο ισόρροπο σιτηρέσιο, δηλαδή στην ημερήσια ποσότητα και σύνθεση τροφής που πρέπει να καταναλώσει το ζώο για την κάλυψη των βιολογικών και καθημερινών του αναγκών και λειτουργιών. Παράλληλα με τη διατροφή θα πρέπει να εξασφαλίζεται το κατάλληλο νερό. Συνεπώς, η πρώτη παροχή αναφέρει: Πρόσβαση σε νερό καθόλη τη διάρκεια της ημέρας. Ισόρροπο σιτηρέσιο ανάλογα με το είδος για την εξασφάλιση της ευρωστίας και της υγείας. Σχεδόν σε όλες τις βιομηχανικές μονάδες εκτροφής το ισόρροπο σιτηρέσιο είναι βασικός κανόνας.
Κατάλληλο περιβάλλον διαβίωσης
Με λίγα λόγια αναφέρεται στη στέγαση. Ουσιαστικά επιβάλλεται να υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες υγιεινής, θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας, αερισμού, φωτισμού, πυκνότητας στέγασης εκτροφής ανά ζώο και προστασία από εξωτερικούς παράγοντες. Στην Ελλάδα, κατάλληλη στέγαση έχουμε σχεδόν σε όλες τις βιομηχανικές μονάδες παραγωγής στην αγελαδοτροφία, πτηνοτροφία και στη χοιροτροφία. Μεγάλο ποσοστό αιγοπροβατοτροφικών μονάδων έχει αναβαθμιστεί κυρίως τα τελευταία δέκα χρόνια αλλά υπάρχουν ακόμα μονάδες παλαιού τύπου. Χαρακτηριστικό είναι ότι ειδικά το καλοκαίρι, σε αυτές τις παλαιού τύπου μονάδες τα ζώα θα προτιμήσουν να μαζευτούν εκτός στάβλου. Αυτό γίνεται διότι εκτός των υψηλών θερμοκρασιών, κατά τον μηρυκασμό παράγεται πολλαπλάσια ποσότητα μεθανίου και όταν δεν υπάρχει καλός αερισμός (για πολλούς λόγους, όπως λανθασμένος προσανατολιμός του κτηρίου, ανεπαρκή ανοίγματα/παράθυρα αερισμού κλπ.) οι συνθήκες δεν είναι κατάλληλες για τα ζώα. Παρόλα αυτά, ειδικά στα αιγοπρόβατα δεν έχουμε ιδιαίτερο πρόβλημα καθώς η εκτροφές τους αποτελούνται από συνδυασμό της στέγασης με βόσκηση, πράγμα που προάγει την ευζωία. Εδώ βέβαια θα μπορούσαμε να ανοίξουμε ένα μεγάλο κεφάλαιο σχετικά με την νέα ΚΑΠ και τη διαθεσιμότητα των βοσκοτόπων, αλλά ας αφήσουμε και κάτι να συζητάμε για το μέλλον.
Προώθηση υψηλού επιπέδου υγείας
Που σημαίνει σωστή διαχείριση των ζώων, αποφυγή τραυματισμών και περιορισμός ασθενειών. Ουσιαστικά αναφέρεται στη σωστή εφαρμογή προγραμμάτων προστασίας, πρόληψης και όπου χρειάζεται θεραπείας για την εξασφάλιση των βιολογικών λειτουργιών των ζώων.
Φυσιολογική συμπεριφορά
Εδώ αναφέρεται στην δυνατότητα των ζώων να εκφράζουν τις φυσιολογικές τους συμπεριφορές όπως η κοινωνική συμπεριφορά, εξερεύνησης κλπ., όπου συμβάλλουν στην προώθηση της συναισθηματικής ευεξίας των ζώων.
Kαι τέλος η αποφυγή συνθηκών στρες. Το στρες στα ζώα είναι επίσης ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που καθορίζει και την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Αισθήματα όπως φόβος, αγωνία, τρόμος, πόνος και κάθε μορφή καταπόνησης γενικότερα, αυξάνουν το στρες με αποτέλεσμα την συναισθηματική αλλά και παραγωγική πτώση του ζώου. Ουσιαστικά η συγκεκριμένη παροχή αναφέρεται στην κατάλληλη διαχείριση των ζώων από τους εργαζόμενους και τον/τους παραγωγούς της εκάστοτε μονάδας.
-Ποια τα οφέλη για τον παραγωγό και ποια για τον καταναλωτή;
Σε ένα σχετικό με τις τεχνολογίες ακρίβειας στη γεωργία, αν θυμάμαι καλά το 2014, είχα ερωτηθεί από το ακροατήριο το ίδιο ακριβώς. Το θέμα που παρουσίαζα τότε ήταν σχετικό με ένα πείραμα σε ένα χοιροστάσιο βιομηχανικού τύπου, για την παρακολούθηση της επιθετικής συμπεριφοράς των χοίρων με τη χρήση καμερών. Θα σου δώσω λοιπόν ακριβώς την ίδια απάντηση που έδωσα και τότε: «Ένα χαρούμενο γουρούνι είναι ένα νόστιμο γουρούνι» (“A happy pig is a tasty pig”). Με άλλα λόγια, δεκάδες μελέτες έχουν δημοσιευτεί σχετικά με το θέμα και είναι πλέον παγκοσμίως αποδεκτό ότι η προαγωγή της ευζωίας συμβάλει σημαντικά στην αύξηση της παραγωγής και της ποιότητας του τελικού προϊόντος. Υποβάθμιση της ευζωίας, σημαίνει τουλάχιστον αύξηση του στρες. Για να καταλάβει και ο αναγνώστης τι σημαίνει στρες θέλω εδώ να παραθέσω ένα παράδειγμα. Πολλοί από εμάς έχουμε φάει αγριογούρουνο που είναι σκληρό ή ακόμα μυρίζει και πάντα λέμε ότι το κυνήγι τρώγεται κυρίως ως στιφάδο -δηλαδή θα πρέπει να βράσει καλά ώστε να μαλακώσει και με την προσθήκη της κανέλας θα καλύψουμε τις άσχημες μυρωδιές-. Αυτό συμβαίνει διότι το αγριογούρουνο συνήθως δεν θα πεθάνει ακαριαία παρά θα τρέξει στο δάσος για αρκετή ώρα μέχρι τελικά να το πιάσει στα χέρια του ο κυνηγός. Έτσι, με το τρέξιμο το ζώο παράγει γαλακτικό οξύ στους μύες και σε συνδυασμό με την αύξηση της κορτιζόλης στο αίμα λόγω του στρες, το τελικό προϊόν είναι σκληρό και το PH όξινο. Έτσι, η προώθηση της ευζωίας σημαίνει μείωση του στρες και συνεπώς κατακόρυφη βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγής γενικότερα. Ο παραγωγός κερδίζει καθώς διαθέτει στην αγορά καλύτερη ποιότητα και μεγαλύτερη ποσότητα ενώ ο καταναλωτής κερδίζει καθώς διατρέφεται τουλάχιστον πιο ποιοτικά και νόστιμα.
-Σε ποιους κλάδους έχει εφαρμοστεί το μέτρο και ποιο το κόστος;
Ουσιαστικά το μέτρο εφαρμόζεται σε όλες τις κτηνοτροφικές μονάδες παραγωγής εδώ και παραπάνω από 30 χρόνια σε ολόκληρη την ΕΕ. Το αποτέλεσμα βέβαια ήταν η αύξηση των τιμών στα παραγόμενα προϊόντα των ζώων καθιστώντας την Ευρώπη μη ανταγωνιστική συγκριτικά με την Λατινική Αμερική όπου εκεί οι κανόνες ευζωίας είναι πιο «ελαστικοί». Από αυτές τις χώρες προέρχονται και κάποια διαδικτυακά βίντεο σχετικά με βίαιες τεχνικές διαχείρισης ή σφαγής ζώων. Βέβαια, η ποιότητα των κτηνοτροφικών προϊόντων στην ΕΕ είναι σαφέστατα ανώτερη συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες της Δύσης όπως οι ΗΠΑ και οι χώρες της Λατινικής Αμερικής. Και εδώ χρησιμοποιώ λέω «της Δύσης», διότι τα τελευταία δέκα χρόνια η Ανατολή με ατμομηχανή την Κίνα έχει κάνει σοβαρές επενδύσεις στην προώθηση της ευζωίας και την τεχνολογική ανάπτυξη της παραγωγής με την προώθηση των δικών της ερευνητικών κέντρων και Πανεπιστημίων, αφήνοντας την ΕΕ στην δεύτερη θέση. Να σημειωθεί ότι εξ αιτίας αυτού, χρόνο με το χρόνο, τα Κινέζικα Πανεπιστήμια ξεπερνάνε στην παγκόσμια κατάταξη τα Ευρωπαϊκά και τα Πανεπιστήμια των ΗΠΑ στον έναν τομέα μετά τον άλλο. Για παράδειγμα αυτή τη στιγμή υπάρχει μονάδα στην Κίνα με περισσότερες από 300.000 χοιρομητέρες στεγαζόμενες σε ένα κτήριο τύπου πενταόροφης πολυκατοικίας. Ενώ υπάρχει σύγχρονο σφαγείο όπου οι χοίροι είναι ξαπλωμένοι σε έναν ιμάντα και παρέχεται υδρομασάζ με υδρονέφωση πριν εισέλθουν σε ηχομονωμένο δωμάτιο, και σφαγούν ακαριαία με τροχό. Ουσιαστικά ακόμα και στο τελευταίο στάδιο της παραγωγής είναι σε απόλυτη ηρεμία και η διαδικασία λαμβάνει χώρα χωρίς να γίνει αντιληπτή από το ζώο.
Οι κανόνες
α) απαγόρευσαν την πρόσδεση και τον περιορισμό της κίνησης των αγελάδων β) καθιέρωσαν τους εμπλουτισμένους σύγχρονους κλωβούς στις όρνιθες και γ) όρισαν τον ελάχιστο διαθέσιμο χώρο ανά χοιρίδιο. Αυτό είχε βέβαια ως αποτέλεσμα την μεγέθυνση των μονάδων που συνεπάγεται αύξηση του κόστους της πρωταρχικής επένδυσης αλλά και της λειτουργίας της μονάδας. Παρόλη αυτήν την αύξηση, δεκάδες οικονομοτεχνικές μελέτες σε βιομηχανικές μονάδες δείχνουν ότι υπάρχει σοβαρή απόσβεση εξαιτίας της αύξησης της τιμής του τελικού προϊόντος και τελικά το κόστος αυτό όχι μόνο εξισορροπείται αλλά τέτοιες επενδύσεις αυξάνουν τα έσοδα της μονάδας και το ετήσιο εισόδημα του παραγωγού.
-Υπάρχουν επιπλέον μέτρα προώθησης της ευζωίας;
Τα τελευταία 30 χρόνια η ανάπτυξη της τεχνολογίας των υπολογιστών συμπαρέσυρε και όλη την μηχανολογία αλλά και την φιλοσοφία πίσω από τον σχεδιασμό και την κατασκευή νέων συστημάτων. Με την είσοδο του ίντερνετ στη καθημερινότητά μας, οι παραγωγοί έχουν την δυνατότητα πλέον να παρακολουθούν τις μονάδες τους ακόμα και εξ αποστάσεως με ένα απλό πάτημα ενός κουμπιού. Εκατοντάδες συστήματα «τεχνολογιών ακριβείας στην κτηνοτροφία» (Precision Livestock Farming) όπως ονομάζονται έχουν παρουσιαστεί με πιο σημαντικό εύρημα την αυτόματη αμελκτική μηχανή, που εκτός από την διαδικασία της άμελξης παρέχει και σημαντικές πληροφορίες στον παραγωγό σχετικά με την υγεία των ζώων. Το συγκεκριμένο σύστημα κατέχει ίσως το μεγαλύτερο κόστος κατά την κατασκευή μίας μονάδας, αλλά η βοήθεια που παρέχει για την λειτουργία της μονάδας είναι αναγκαία. Έχω ασχοληθεί αρκετά πάνω στο κεφάλαιο των τεχνολογιών ακρίβειας και στα τέσσερα βασικά κτηνοτροφικά ζώα (αγελάδες, αιγοπρόβατα, χοίρους και όρνιθες) και μπορώ να πω με τα βεβαιότητας ότι αυτές οι τεχνολογίες είναι το μέλλον της κτηνοτροφίας. Για παράδειγμα στην Αυστραλία σε κτηνοτροφικές μονάδες με πτηνά ελευθέρας βοσκής, υπάρχουν συστήματα περίφραξης εικονικού φράχτη. Αυτά τα συστήματα απαρτίζονται από κάμερες και αισθητήρες που οριοθετούν μία συγκεκριμένη έκταση που στεγάζονται τα ζώα. Όταν κάποιο αρπακτικό (κυρίως αλεπούδες και νυφίτσες) θελήσει να εισέλθει στον χώρο αυτόν, αναγνωρίζεται από το σύστημα και αμέσως αναπαράγεται μία ακολουθία από κραυγές και ήχους σκύλων και ανθρώπων με αποτέλεσμα να τρέπονται σε φυγή. Από σχετικές μελέτες το σύστημα έχει απόλυτη επιτυχία. Μπορώ να σας πω πάρα πολλά για αυτό το θέμα σε βαθμό που όλη η εφημερίδα στο τέλος θα ασχολείται με τη συνέντευξη αυτή. Οπότε ας το αφήσουμε εδώ και ας μην μακρηγορήσουμε άλλο κουράζοντας τον αναγνώστη.
Who is Who
Ο Χρήστος Τζανιδάκης είναι Γεωπόνος (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ελλάδα, 2013). Έχει Μεταπτυχιακό Τίτλο Σπουδών (MSc.) στην «Επιχειρηματικότητα και Συμβουλευτική στην Αγροτική Ανάπτυξη» (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 2018). Ειδικεύεται στην ανάλυση και τον σχεδιασμό μοντέλων για τον έλεγχο και την ρύθμιση του περιβάλλοντος και της επιθετικής συμπεριφοράς των χοίρων. Εργάστηκε ως βοηθός καθηγητή στο μάθημα «Σχεδιασμός και Οργάνωση Κτηνοτροφικών Μονάδων» (2016 – 2020). Από τον Νοέμβριο του 2020 εργάστηκε για δύο μήνες στην εταιρεία Expicit. AI MON IKE Telenavis ως αναλυτής και σχεδιαστής μοντέλων για την εκτίμηση του σωματικού βάρους των αγελάδων με τη χρήση τεχνολογιών ακρίβειας (PLF).
