Η γεωργία αποτελεί σημαντική πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αλλά είναι επίσης ένας από τους τομείς που επηρεάζονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή. Μια δικαστική αγωγή στην Ελβετία θα μπορούσε να ωθήσει τους αγρότες σε όλο τον κόσμο να μηνύσουν τις κυβερνήσεις τους για την κλιματική αδράνεια.
Οι αγρότες γνωρίζουν πώς να κάνουν τη φωνή τους να ακουστεί. Κλείνουν δρόμους με τρακτέρ ή ρίχνουν σωρούς κοπριάς στις πόλεις για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους. Πέρυσι, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας, ξέσπασαν διαμαρτυρίες αγροτών κατά των περιβαλλοντικών πολιτικών, της αύξησης του κόστους παραγωγής και του διεθνούς ανταγωνισμού.
Ωστόσο, μια ομάδα Ελβετών αγροτών επέλεξε έναν άλλο τρόπο – αν και λιγότερο θεαματικό, αλλά όχι λιγότερο αποτελεσματικό – για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά της.
Εννέα αγρότες και πέντε μικρές γεωργικές ενώσεις από διάφορα καντόνια έχουν καταθέσει αγωγή κατά των ελβετικών αρχών, κατηγορώντας τις ότι δεν κάνουν αρκετά για την κλιματική αλλαγή και θέτουν σε κίνδυνο την ύπαρξή τους. Η αγωγή εκκρεμεί ενώπιον του Ομοσπονδιακού Διοικητικού Δικαστηρίου.
Οι αγωγές για την κλιματική αλλαγή αυξάνονται σε όλο τον κόσμο- από 2.540 το 2023 σε σχεδόν 2.900 το 2024. Ολοένα και περισσότεροι ιδιώτες, σύλλογοι και ενώσεις, προσφεύγουν στα δικαστήρια για να καταγγείλουν την ανεπάρκεια των πολιτικών των κυβερνήσεων για το κλίμα ή για να αξιολογήσουν την ευθύνη των εταιρειών ορυκτών καυσίμων για τις εκπομπές CO2. Οι αγροτικές επιχειρήσεις, και ιδίως οι κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, έχουν επίσης μπει στο στόχαστρο, όπως παρατηρείται στη Δανία, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Νέα Ζηλανδία.
Αυτό που διαφέρει στην ελβετική υπόθεση σε σύγκριση με άλλες αγωγές, είναι ότι η συγκεκριμένη έχει κατατεθεί από τους ίδιους τους αγρότες. Μέχρι τώρα, οι αγροτικές επιχειρήσεις θεωρούνταν ένας από τους ενόχους της κλιματικής αλλαγής.
Οι κτηνοτρόφοι χαρακτηρίζονται γενικά ως ρυπαντές του κλίματος που θα πρέπει να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τον αντίκτυπο που έχουν οι εκπομπές τους στην υπερθέρμανση του πλανήτη, δήλωσε η Έμιλι Μπραντίν, αναλύτρια πολιτικής στο Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment, στο swissinfo.ch.
Η μήνυση των αγροτών στην Ελβετία “είναι ενδιαφέρουσα, διότι δείχνει ότι οι αγρότες μπορούν επίσης να είναι θύματα της κλιματικής αλλαγής”, πρόσθεσε.
Η Σαρλότ Ε. Μπλάτνερ, αναπληρώτρια καθηγήτρια δημόσιου και περιβαλλοντικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης, θεωρεί επίσης ότι η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί αλλαγή παραδείγματος. “Σηματοδοτεί μια μεγάλη αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι αγρότες τοποθετούνται σε περιβαλλοντικά ζητήματα”, δήλωσε.
Η βιομηχανία κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων παράγει περίπου το 15% των παγκόσμιων ανθρωπογενών εκπομπών, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO). Αυτό συμβαίνει κυρίως με τη μορφή μεθανίου, ενός ισχυρού αερίου του θερμοκηπίου που παράγεται από το μεταβολισμό των βοοειδών και άλλων μηρυκαστικών.
Τα εισοδήματα των αγροτών μειώνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής
Η γεωργία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες, οι συχνότερες ξηρασίες και τα πιο έντονα ακραία καιρικά φαινόμενα μειώνουν τις αποδόσεις. Ο θερμότερος καιρός ενθαρρύνει την εξάπλωση των παρασίτων, ενώ η αυξημένη συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα μειώνει τη γεωργική παραγωγικότητα.
“Προσαρμοζόμαστε όσο μπορούμε, αλλά υπάρχουν όρια πέρα από τα οποία δεν μπορούμε να υπερβούμε. Αν έχουμε συνεχώς καλοκαίρια με 40 βαθμούς Κελσίου, τίποτα δεν θα μπορεί πια να αναπτυχθεί”, δήλωσε στην εφημερίδα Le Temps, ο Υβ Μπαταρντόν, οινοποιός με έδρα τη Γενεύη. Το 2022, έχασε δεκάδες χιλιάδες ελβετικά φράγκα εξαιτίας της παρατεταμένης ξηρασίας.
Ο Μπαταρντόν είναι ένας από τους ενάγοντες στην αγωγή για το κλίμα που έχει κατατεθεί κατά των ελβετικών αρχών. Τον Μάρτιο του 2024, ο ίδιος και άλλοι αγρότες ζήτησαν από το υπουργείο Περιβάλλοντος να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσει ότι η Ελβετία θα τηρήσει τις εθνικές και διεθνείς δεσμεύσεις της για τη μείωση των εκπομπών. Η ελβετική κυβέρνηση επικύρωσε τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα το 2017 και έθεσε ως στόχο ένα ισοζύγιο καθαρών μηδενικών εκπομπών έως το 2050.
Η ένωση Δικηγόροι για το Κλίμα, η οποία εκπροσωπεί τους αγρότες στην αγωγή, υποστηρίζει ότι η πολιτική του αρμόδιου υπουργείου είναι ανεπαρκής και υπονομεύει την οικονομική ελευθερία των αγροτών και την εγγύηση της ατομικής τους ιδιοκτησίας. Οι ενάγοντες ισχυρίζονται ότι η ξηρασία, οι έντονες βροχοπτώσεις και το χαλάζι έχουν προκαλέσει απώλειες μεταξύ 10% και 40% του εισοδήματός τους τα τελευταία τρία χρόνια.
Η υπόθεσή τους επικαλείται μια έκθεση του 2023 του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, η οποία δείχνει ότι η Ελβετία είναι από τις χώρες με τις μεγαλύτερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στον κόσμο (14 τόνοι ανά κάτοικο σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο των 6 τόνων). Οι ενάγοντες αναφέρονται επίσης σε μια ελβετική έκθεση που προβλέπει “όλο και πιο συχνές και παρατεταμένες φάσεις ξηρασίας ακριβώς όταν οι θερμοκρασίες και οι απαιτήσεις σε νερό για τη γεωργία είναι υψηλές”.
“Τα μέσα διαβίωσης των αγροτών, ο τρόπος ζωής τους και η συμβολή τους στην επισιτιστική ασφάλεια διακυβεύονται με την αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων”, δήλωσε η Κορίνα Χέρι, επίκουρη καθηγήτρια συνταγματικού και διοικητικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Tilburg των Κάτω Χωρών.
Το επιχείρημα των Δικηγόρων για το Κλίμα βασίζεται σε άλλες υποθέσεις που οδήγησαν τα δικαστήρια να αναγνωρίσουν την ευθύνη των κυβερνήσεων να προστατεύουν τους πολίτες από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Σε αυτές περιλαμβάνεται η υπόθεση της ένωσης KlimaSeniorinnen, η οποία κέρδισε μια ιστορική νίκη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) το 2024.
“Θα φτάσουμε μέχρι τέλους”
Το υπουργείο Περιβάλλοντος έκρινε απαράδεκτο το αίτημα των αγροτών. Η Ελβετία, υποστήριξε, κάνει ήδη αρκετά για το κλίμα και οι αγρότες δεν επηρεάζονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή από ό,τι άλλες ομάδες.
Οι ομοσπονδιακές αρχές δήλωσαν ότι δεν ήθελαν να λάβουν υπόψη τους την ετυμηγορία του ΕΔΔΑ στην υπόθεση KlimaSeniorinnen – μια απόφαση που είναι “απίστευτη”, σύμφωνα με τον Αρνό Νούσμπαουμερ-Λαγκζάουι, πρόεδρο των Δικηγόρων για το Κλίμα. “Πρόκειται για παραβίαση της διάκρισης των εξουσιών”, τόνισε.
Οι ενάγοντες, οι οποίοι άσκησαν έφεση στο Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο, δηλώνουν αισιόδοξοι. Η απάντηση αναμένεται μέχρι το τέλος του 2025. Σε περίπτωση δυσμενούς ετυμηγορίας, θα προσφύγουν στο Ομοσπονδιακό Ανώτατο Δικαστήριο και, αν χρειαστεί, στο ΕΔΔΑ. “Είμαστε έτοιμοι να φτάσουμε μέχρι τέλους”, λέει ο πρόεδρος της ένωσης.
Μείωση των εκπομπών για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας
Η αγωγή των αγροτών για το κλίμα στην Ελβετία δεν είναι η πρώτη στον κόσμο. Το 2015, το Ανώτατο Δικαστήριο στη Λαχόρη του Πακιστάν συμφώνησε με έναν αγρότη ο οποίος κατηγόρησε την κυβέρνηση της χώρας του ότι δεν εφάρμοσε πολιτικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, παραβιάζοντας τα θεμελιώδη δικαιώματά του στη ζωή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Έκτοτε, ωστόσο, οι υποθέσεις που επικαλούνται τα δικαιώματα των γεωργών δεν έχουν φέρει μεγάλες επιτυχίες, επισημαίνει η Χέρι. Οι νόμοι δεν έχουν αλλάξει και οι δικαστικές αποφάσεις δεν έχουν εφαρμοστεί. Αντιθέτως, η αγωγή στην Ελβετία “σίγουρα μπορεί να έχει επιρροή”, σημείωνει.
Για παράδειγμα, θα μπορούσε να αποσαφηνίσει ότι οι μικροκαλλιεργητές και οι αγροτικοί πληθυσμοί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και ότι τα κράτη δεν μπορούν να περιμένουν από αυτές τις ομάδες να εφαρμόσουν από μόνες τους μέτρα προσαρμογής, σημειώνει η καθηγήτρια με έδρα την Ολλανδία. “Μπορεί επίσης να καθορίσει ότι η μείωση των εκπομπών είναι ο μόνος τρόπος για την προστασία της γεωργίας και της επισιτιστικής ασφάλειας” προτείνει.
Οι Ελβετοί αγρότες έκαναν αυτή την υπόθεση σχετικά με τον αντίκτυπο που έχει η κλιματική αλλαγή στα μέσα διαβίωσής τους, τόσο όσον αφορά τις οικονομικές απώλειες όσο και το κόστος προσαρμογής, λέει η Μπραντίν από το Ινστιτούτο Grantham. “Οι κυβερνήσεις δεν επενδύουν αρκετά σε μέτρα προσαρμογής για να διασφαλίσουν ότι οι κοινότητες είναι ανθεκτικές στα ακραία καιρικά φαινόμενα, την ξηρασία και άλλες επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη”, σημειώνει.
Η αγωγή των Ελβετών αγροτών είναι μία από τις πρώτες που εξετάζει τις βλαβερές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στους αγρότες, προσθέτει. “Μια θετική απόφαση θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα σημαντικό προηγούμενο για τις δράσεις που υποχρεούνται να αναλάβουν οι κυβερνήσεις για τον μετριασμό αυτών των βλαβών”, υποστηρίζει.
Έμπνευση για παρόμοιες αγωγές σε όλο τον κόσμο
“Η ελβετική αγωγή είναι πολύ επίκαιρη και νομίζω ότι θα δούμε περισσότερες αγωγές από αγρότες”, λέει η Νταϊνα Μπρέι, καθηγήτρια νομικής στη Νομική Σχολή του Γιέιλ, στο SWI. Η Μπρέι είναι συν-συγγραφέας μιας πρόσφατης έρευνας σχετικά με τις δικαστικές υποθέσεις κατά των λεγόμενων Methane Majors, των γίγαντων των αγροτικών επιχειρήσεων που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των παγκόσμιων εκπομπών μεθανίου.
Οι αγρότες υποφέρουν εξαιτίας της αποτυχίας των κυβερνήσεων να ρυθμίσουν τους τεράστιους εταιρικούς παράγοντες που κυριαρχούν στη βιομηχανική κτηνοτροφία, λέει η Μπρέι. Υποφέρουν επίσης από την έλλειψη κατάλληλων πολιτικών για τη στήριξη της γεωργίας κατά τη μετάβαση σε πιο ανθεκτικές και βιώσιμες πρακτικές.
Η μεταρρύθμιση του συστήματος τροφίμων μπορεί να ωφελήσει τους αγρότες, για παράδειγμα, δημιουργώντας νέες πηγές εισοδήματος, προσθέτει. Ωστόσο, θα χρειαστούν σημαντικές επενδύσεις για να βοηθηθούν όσοι πλήττονται περισσότερο.
Η Μπραντίν πιστεύει ότι η ελβετική αγωγή, ακόμη και αν δεν φτάσει μέχρι το ΕΔΔΑ, μπορεί να εμπνεύσει παρόμοιες ενέργειες στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες. Μία από τις ενδιαφέρουσες πτυχές των κλιματικών αγωγών, λέει, είναι ότι υπάρχει μεγάλος βαθμός διεθνών ανταλλαγών μεταξύ των δικηγόρων και των δικαστών, οι οποίοι κοιτούν πέρα από τα σύνορα των χωρών τους και αντλούν έμπνευση από υποθέσεις και νομοθεσίες αλλού.
“Οι αγρότες και η κοινότητα που ασχολείται με αυτού του είδους τις αγωγές θα δώσουν μεγάλη προσοχή στο πώς θα εξελιχθεί αυτή η υπόθεση”, λέει.
Ανεξάρτητα από την έκβαση της έφεσης στο Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο, για την Μπλάτνερ, η υπόθεση αυτή “αποτελεί άλλο ένα αποφασιστικό ορόσημο στο μακρύ δρόμο των δικαστικών προσφυγών για το κλίμα που πιέζουν για περισσότερη δράση”.
Πηγή: swissinfo.ch
