Μπορεί Πήλιο και Κίσαβος να έχουν τα πρωτεία σε ό,τι αφορά την ελληνική παραγωγή κάστανου, ωστόσο βορειότερα και στις πλαγιές του όρους Πάικου, στην κεντρική Μακεδονία, τουλάχιστον τρία χωριά και χίλιοι και πλέον κάτοικοι βασίζονται στην καλλιέργεια αυτή, έχοντας χτίσει γύρω της τις ζωές τους. Ωστόσο τα τελευταία δύο χρόνια τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά και όπως αναφέρεται, δεν υπάρχει κι ανταπόκριση από την πλευρά της Πολιτείας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που έχουν προκύψει.
ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΤΡΙΜΜΗ
trimmis.chrys@gmail.com
Η καλλιέργεια φτάνει τα 10 χιλιάδες στρέμματα αυτήν τη στιγμή στην περιοχή, ωστόσο από το 2023 και έπειτα τα θέματα που προκαλούν σκεπτικισμό αυξάνονται, όπως αναφέρει στον «Ε.Α.» και η πρόεδρος του αγροτικού συνεταιρισμού Πάικου, Φωτεινή Βαϊρλή.
«Υπήρχαν προβλήματα και στο Πήλιο και στον Κίσαβο για τους συναδέλφους μας. Αλλά κι εμείς το 2023 είχαμε πολύ σοβαρό πρόβλημα, υπήρχε ακαρπία λόγω των κλιματολογικών συνθηκών. Ομως δεν είχαμε Daniel, κάτι που δεν εμπόδισε ωστόσο τα ίδια προβλήματα να κάνουν την εμφάνισή τους, με αυτά που αντιμετώπισαν και οι καστανοπαραγωγοί της Θεσσαλίας. Απλά, εμείς δεν αποζημιωθήκαμε. Για το 2023 δεν πήραμε ούτε ένα ευρώ» αναφέρει η κυρία Βαϊρλή. Οπως σημειώνει, μάλιστα, έγιναν οι σχετικές αιτήσεις στον ΕΛΓΑ και στη ΔΑΟΚ, ζητήθηκε από πολιτικούς παράγοντες της περιοχής να δουν το θέμα και αυτό έχει κοινοποιηθεί, αλλά για το 2023 τηρείται σιγήν ιχθύος….
«Ο Daniel έδωσε την ευκαιρία σε περιοχές που όντως είχαν πρόβλημα να αποζημιωθούν κι εμείς δεν αποζημιωθήκαμε, ενώ η μείωση της παραγωγής μας ήταν το λιγότερο κατά 50% για εκείνο το έτος. Βλέπουμε μία άνιση αντιμετώπιση. Αντέξαμε γιατί είναι η μοίρα των αγροτών. Ολα είναι σε αναμονή από εκεί και πέρα όσον αφορά τα αγροτικά εφόδια» συμπληρώνει η πρόεδρος του συνεταιρισμού, αλλά τα προβλήματα δεν σταμάτησαν εκεί… «Ετσι, ήρθε στο καπάκι και η ξηρασία του 2024. Στην περιοχή είχαμε περίεργα θέματα. Η παραγωγή αυξήθηκε κατά 20% σε σχέση με το 2023, αλλά με τον μ.ό. της πενταετίας σίγουρα 30% κάτω. Είχαμε αρχικά την όλη ταλαιπωρία για τους παραγωγούς, που πάλευαν να κρατήσουν τα δέντρα τους ζωντανά ποτίζοντας σταγόνα σταγόνα, κάτι που αύξησε και το κόστος παραγωγής, για να κρατήσουν και την ποιότητα παραγωγής. Το Πάικο δεν έχει τα νερά, π.χ., του Πηλίου όσον αφορά τη μορφή. Φτάσαμε σε κάποια σημεία στο βουνό να έχουμε και 30 βαθμούς Κελσίου, που για το κάστανο είναι καταστροφικό, και μιλάμε για υψόμετρα από 600 έως 1.070 μέτρα, όπου βρίσκονται τα δέντρα» επισημαίνει η κυρία Βαϊρλή.
Οπως συνέβη και με πολλές άλλες καλλιέργειες, έτσι και το κάστανο παρουσίασε φέτος πρόωρη ανάπτυξη. Αρχικά εκτιμήθηκε ότι η πρωιμότητα θα ήταν περίπου δύο εβδομάδες, όμως οι λίγες βροχοπτώσεις και η ήπια πτώση της θερμοκρασίας στις αρχές του Σεπτεμβρίου περιόρισαν τελικά αυτή τη διαφορά στις πέντε με επτά ημέρες. Το γεγονός αυτό λειτούργησε θετικά για την ποιότητα των καρπών, ιδιαίτερα όσον αφορά το μέγεθός τους, το οποίο αποδείχθηκε καλύτερο από τις προσδοκίες – ειδικά αν λάβουμε υπόψη τις δυσκολίες του φετινού, απαιτητικού καλοκαιριού. Παρ’ όλα αυτά, η συγκομιδή στην περιοχή του Πάικου καθυστέρησε. Ενα ακόμη ζήτημα που προέκυψε λόγω των καιρικών συνθηκών ήταν η παρατεταμένη διάρκεια της συγκομιδής, η οποία αύξησε σημαντικά το συνολικό κόστος της διαδικασίας.
Στην περιοχή του Πάικου δεν καταγράφηκε τουλάχιστον το φαινόμενο της σφήκας της καστανιάς και δεν είχαν οι καλλιέργειες θέμα σήψης. «Ωστόσο είχαμε δέντρα που κάνανε περίεργα “δεσίματα”. Το είδαμε σε κτήματα και σε περιοχές εξαιτίας και των καιρικών συνθηκών. Φέτος δεν είδαμε απλά κάποια δέντρα να είναι δεμένα και άλλα όχι, αλλά μισό δέντρο να έχει δέσει και άλλο όχι» περιγράφει η πρόεδρος του συνεταιρισμού καστανοπαραγωγών.
Μετά ήρθε, όπως συμπληρώνει, και ένας δυνατός αέρας περίπου στις αρχές του περασμένου Οκτωβρίου,που έριξε κλειστές ζούμες (αχινοί). Πολλοί παραγωγοί επηρεάστηκαν βλέποντας τα κάστανα κλειστά στο έδαφος. Προσπάθησαν κάποια να τα σώσουν, αλλά αυτά δεν ήταν ποιοτικά… Παράλληλα, τις επόμενες δύο εβδομάδες την κακοκαιρία διαδέχθηκαν η έντονη ηλιοφάνεια, η παρατεταμένη ξηρασία και η έλλειψη υγρασίας, που, τελικά είχαν συνέπεια να στεγνώνουν οι καρποί πάνω στο δέντρο και να μην πέφτουν…
Ο συνεταιρισμός έχει 28 μέλη που έχουν βάλει πολλή προσωπική δουλειά
Ο συνεταιρισμός καστανοπαραγωγών Πάικου ιδρύθηκε το 2019 και έχει έξι ολοκληρωμένες χρήσεις μέχρι τώρα, ενώ αριθμεί 28 μέλη. «Εγινε με πολύ κόπο και πολλή προσωπική δουλειά η όλη προσπάθεια, γιατί δεν είναι εύκολο να δεχθούν πολλοί ότι υπάρχουν και σωστοί συνεταιρισμοί. Ωστόσο λόγω της αναγκαιότητας να υπάρχει όσο το δυνατόν μια πιο σταθερή τιμή για το κάστανο, κάποιοι παραγωγοί δέχθηκαν να πάρουν μέρος στην όλη προσπάθεια» σημειώνει η κυρία Βαϊρλή.
Από εκεί και πέρα εξηγεί: «Αυτό που προσπαθούμε είναι, επειδή το κάστανο είναι ζωτικής σημασίας για την περιοχή μας, καθώς τρία χωριά ζουν από την καλλιέργειά του, να έχουμε απορρόφηση του προϊόντος σε όσο το δυνατόν πιο σταθερή τιμή και να μην υπάρχουν σκαμπανεβάσματα, που δεν θα επιτρέπουν στους ανθρώπους να προγραμματίσουν τη ζωή τους. Αυτό που κάναμε μετά την πρώτη πενταετία, κατά την οποία μάθαμε να δουλεύουμε σωστά το κάστανο και να έχουμε ένα καλό όνομα στην αγορά με σωστό προϊόν, χωρίς να έχουμε τις εγκαταστάσεις που απαιτούνται, νοικιάσαμε έναν χώρο για να καλύψουμε τις ανάγκες της αποθήκευσης, διαλογής και διάθεσης στη χονδρική αγορά».
Οσον αφορά τα μελλοντικά σχέδια, αν δεν προκύψουν περισσότερα και μεγαλύτερα προβλήματα; «Κάναμε αίτηση να μπούμε στο Μέτρο 9, ώστε να μαζέψουμε τα επόμενα πέντε χρόνια τους πόρους και να έχουμε κεφάλαια για να αποκτήσουμε δικές μας εγκαταστάσεις και να προχωρήσουμε σε άλλες κινήσεις, που μπορεί να συμπεριλαμβάνουν και τη μεταποίηση» σημειώνει η ίδια.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα κάστανα του Πάικου πηγαίνουν κατά κύριο λόγο για εξαγωγή, π.χ. στην Ιταλία, και κάποιες ποσότητες στα Βαλκάνια. Σήμερα η υποδομή του συνεταιρισμού μπορεί να εξυπηρετήσει κατά μέσο όρο 250 τόνους από τους 1.000-1.200 τόνους που παράγει συνολικά η περιοχή.
«Δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ελιές στην περιοχή μας»
Πόσο μπορούν να αντέξουν όμως οι καστανοπαραγωγοί του ελληνικού Βορρά; «Να βάλουμε… αβοκάντο;» λέει χαριτολογώντας η κυρία Βαϊρλή και σημειώνει: «Στην περιοχή μας δεν μπορούσαμε να φανταστούμε πριν 15 χρόνια ότι θα καλλιεργούμε ελιές και τώρα καλλιεργούνται. Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και το κάστανο κινδυνεύει. Τα ξηροθερμικά καλοκαίρια δεν βοηθούν… Οι άνθρωποι, που παλεύουμε τόσα χρόνια για να έχουμε μία καλλιέργεια, θα προσπαθήσουμε να τη συνεχίσουμε μέχρι να ματώσουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι η επόμενη γενιά που προσπαθούμε να κρατήσουμε στα χωριά μας θα μπορεί να βασιστεί στο κάστανο. Βλέπω προσωπικά την περιφέρεια να σβήνει, γι’ αυτό και παλεύουμε στον συνεταιρισμό το όποιο κάστανο να φεύγει με την υψηλότερη δυνατή τιμή για τον παραγωγό και να υπάρχει μία σταθερότητα σ’ αυτήν, για να βασιστούν τα παιδιά μας να αποφασίσουν να κάνουν οικογένεια και να παραμείνουν στην περιοχή».
Πάλεψαν και με το ιδιοκτησιακό
Μετά την εμφάνιση και των δασικών χαρτών, τα χωριά και οι καλλιεργητές του Πάικου ήρθαν κι αυτοί αντιμέτωποι με διάφορα θέματα όσον αφορά το ιδιοκτησιακό των καστανοπερίβολων.
Οπως εξηγεί η κυρία Βαϊρλή: «Δεν είχε προβλεφθεί στους δασικούς ότι από δάσος μπορεί να παραχθεί αγροτικό προϊόν. Βέβαια, σε μεγάλο βαθμό ξεμπερδέψαμε με αυτό. Δεν έχει λυθεί το θέμα της επιλεξιμότητας του ΟΠΕΚΕΠΕ εντελώς, αφού μέχρι τώρα ήμασταν κατ’ εξαίρεση επιλέξιμοι. Θα λυνόταν, εφόσον περνούσε στους δασικούς χάρτες ως δενδρώδης καλλιέργεια. Το κάθε χωριό, βέβαια, αντιμετωπίζει διαφορετικά θέματα. Στην Κάρπη υπήρχαν παλιές δικαστικές αποφάσεις που δεν είχαν περαστεί στα δεδομένα και τώρα τα περισσότερα κομμάτια είναι επιλέξιμα. Υπάρχουν τώρα μεμονωμένες περιπτώσεις που αντιμετωπίζουν θέματα»…
Τα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ και από τις Ενιαίες Δηλώσεις Εκμετάλλευσης, από αυτά καλλιεργούνται περισσότερα από 6.500 στρέμματα κάστανα στο Πάικο, ενώ τα υπόλοιπα θεωρούνται «άγρια».
Ζητήματα υποδομών
Ενα ακόμη ζήτημα το οποίο θα μπορούσε να φέρει επιπλέον ανάπτυξη της καστανοκαλλιέργειας είναι η ανάπτυξη της αγροτικής οδοποιίας και των υποδομών άρδευσης.
Ταυτότητα ΠΓΕ
Οπως σημειώνεται, ήδη έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες προκειμένου το κάστανο Πάικου να κατοχυρώσει τη σήμανση ποιότητας Προστασία Γεωγραφικής Ενδειξης.
